Tọa lạc tại thôn Vịnh Mốc – xã Cửa Tùng, Địa đạo Vịnh Mốc là một phần của cụm “Địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh”, là Di tích Quốc gia đặc biệt được công nhận năm 2014. Trong những năm tháng chiến tranh chống Mỹ, Địa đạo Vịnh Mốc đã hình thành như một tấm lá chắn sinh tồn và biểu tượng sáng ngời của trí tuệ, lòng quả cảm quân dân miền Bắc. “Ngôi làng ngầm” độc đáo này không chỉ bảo vệ sự sống giữa bom đạn, mà còn thể hiện ý chí kiên cường và khát vọng thống nhất đất nước. Công trình là minh chứng sống động cho nghị lực phi thường của quân dân Vĩnh Linh, những con người đã kiên cường bám trụ, chiến đấu bảo vệ quê hương và giữ thông mạch máu chi viện ra tiền tuyến.

Địa đạo Vịnh Mốc có địa chỉ tại thôn Vịnh Mốc – xã Cửa Tùng – Quảng Trị

Giai đoạn 1965 – 1972, Vĩnh Linh trở thành tâm điểm hứng chịu hàng nghìn tấn bom đạn từ không quân và hải quân Mỹ. Trước mức độ hủy diệt ngày càng khốc liệt, quân dân Vĩnh Linh đã đưa ra một quyết định chưa từng có, dời cả ngôi làng xuống lòng đất.

Địa đạo có tổng 13 cửa ra vào

Mục đích không chỉ là trú ẩn, mà là xây dựng một “pháo đài” kiên cố để bảo vệ dân, bảo vệ hậu phương, duy trì tuyến chi viện cho quân và dân. Là căn cứ quan trọng để lực lượng vũ trang đánh trả các đợt tấn công, đồng thời là điểm trung chuyển hàng hóa, vũ khí, lương thực ra đảo Cồn Cỏ – vị trí tiền tiêu chiến lược giữa biển.

Địa đạo Vịnh Mốc là kết quả của hơn 2.000 ngày đêm đào bới của quân

Địa đạo Vịnh Mốc là kết quả của hơn 2.000 ngày đêm đào bới của quân, dân Vịnh Mốc, Sơn Hạ và lực lượng Công an vũ trang Đồn 140. Trong bóng tối ngột ngạt của đất đỏ bazan, những con người ấy đã tạo nên một kỳ quan phòng thủ, bảo vệ sự sống của hàng trăm con người. Địa đạo Vịnh Mốc được hình thành – như một kỳ tích vượt xa khả năng của những dụng cụ thô sơ thời bấy giờ

Tầng 1 là nơi sinh sống thường nhật của những người dân

Với tổng chiều dài hơn 1.060m, cao trung bình 1,7–1,8m và sở hữu tới 13 cửa ra vào, đây là một trong những công trình phòng tránh bom đạn hoàn chỉnh nhất Việt Nam. Hệ thống gồm 3 tầng, mỗi tầng có chức năng riêng, được đào sâu từ 8m đến hơn 22m dưới lòng đất, một độ sâu đủ để chống lại các loại bom phá mạnh nhất thời điểm đó.

Một góc nhỏ Hội trường địa đạo, nơi trưng bày những bức ảnh vô giá về cuộc sống tại nơi đây

Tầng 1 dài 421,82m, sâu 8–11m, là nơi sinh sống thường nhật của người dân; Tầng 2 dài 508,08m, sâu 11–15m, là “trung tâm hành chính” của xã với trụ sở Đảng ủy, UBND, Ban chỉ huy lực lượng vũ trang; Tầng 3 dài 130,35m, sâu 21–22,5m, gồm kho hậu cần, nước sinh hoạt, nhà tắm, hầm dự trữ và hai cửa thông ra biển, cửa ngõ chi viện cho đảo Cồn Cỏ.

Dọc theo đường hầm là hàng chục “căn hộ” nhỏ cho các gia đình

Dọc theo đường hầm là hàng chục “căn hộ” nhỏ cho các gia đình; hội trường lớn chứa được 50–60 người từng là nơi họp bàn, xem phim, sinh hoạt văn nghệ giữa chiến tranh; cùng hệ thống bếp Hoàng Cầm, nhà hộ sinh, trạm xá, giếng nước, thông hơi… tạo nên một ngôi làng hoàn chỉnh trong lòng đất.

Em bé chào chào đời an toàn ngay trong lòng địa đạo, giữa những ngày bom đạn rung chuyển mặt đất

Điều khiến Vịnh Mốc trở thành biểu tượng bất diệt là 17 đứa trẻ đã chào đời an toàn ngay trong lòng địa đạo, giữa những ngày bom đạn rung chuyển mặt đất. Tiếng khóc chào đời của các em là minh chứng sống động nhất cho sức sống mãnh liệt của một dân tộc không bao giờ khuất phục.

Giếng nước phục vụ sinh hoạt trong lòng địa đạo

Trao đổi với phóng viên, ông Phan Trường Định – Trưởng Ban Quản lý Di tích Địa đạo Vịnh Mốc cho biết: “Thời điểm hiện tại, tỉnh Quảng Trị nói chung và khu vực Địa đạo Vịnh Mốc nói riêng đang trải qua nhiều đợt mưa lớn kéo dài do ảnh hưởng của mưa bão. Dù vậy, hoạt động tham quan tại địa đạo vẫn được duy trì ổn định. Lượng khách có giảm so với ngày thường, song công tác đón tiếp và hướng dẫn vẫn diễn ra đều đặn; đội ngũ cán bộ, nhân viên luôn túc trực, chủ động hỗ trợ khách tham quan, đồng thời chú trọng giữ gìn cảnh quan, vệ sinh môi trường và bảo vệ nguyên trạng di tích”.

“Do nằm trên vùng đồi cao, địa đạo không bị ngập lụt mà chỉ xuất hiện tình trạng thấm nước nhẹ tại một số cửa hầm. Ban quản lý đã kịp thời triển khai các biện pháp che chắn, chống thấm tạm thời để bảo đảm an toàn cho di tích và du khách. Hiện đơn vị cũng đang thực hiện dự án tu bổ, tôn tạo một số hạng mục của địa đạo, dự kiến hoàn thành vào cuối năm nay”, ông Định chia sẻ thêm.

Bộ dụng cụ thô sơ đào hầm đã làm nên kỳ tích, thể hiện ý chí kiên cường và khát vọng thống nhất đất nước

Địa đạo Vịnh Mốc không chỉ là một di tích lịch sử, mà là một di sản tinh thần vô giá, một bài học sống động về truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết và lòng biết ơn đối với thế hệ cha anh đã góp phần làm nên chiến thắng vẻ vang của dân tộc. Ngày nay, bước chân vào lòng địa đạo là hành trình trở về quá khứ. Du khách không chỉ chiêm ngưỡng một công trình quân sự độc đáo mà còn cảm nhận sâu sắc tinh thần bất khuất, ý chí gang thép của người dân Vĩnh Linh, những con người đã viết nên một kỳ tích dưới lòng đất.

Minh Tâm