Cà Mau đang lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận gác kèo ong U Minh Hạ là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Vậy nghề này có gì đặc biệt mà cần phải vinh danh?
Gác kèo ong tự nhiên là một nghề truyền thống đã có từ rất lâu đời. Nghề này gắn liền với sinh kế người dân và hệ sinh thái rừng tràm. Người dân U Minh Hạ đã thích nghi với vùng đất ngập nước và hệ sinh thái rừng tràm.
Họ đã tích lũy được qua nhiều thế hệ những cách thức để sống hài hòa với môi trường, hưởng lợi từ thiên nhiên một cách bền vững, không làm hủy hoại thiên nhiên. Nghề gác kèo ong phụ thuộc vào rừng tràm và hệ sinh thái đất ngập nước.
Ngày nay, hệ sinh thái tự nhiên đang bị đe dọa do sự phát triển nông nghiệp và lâm nghiệp thâm canh. Kho tri thức địa phương đang dần bị mai một và mất đi, không tiếp tục truyền cho thế hệ mai sau, nghề gác kèo ong có nguy cơ bị thất truyền.
Theo Sở Văn hóa Thể thao Du lịch Cà Mau, chính vì vậy, nghề truyền thống gác kèo ong cần phải được bảo tồn và phát triển, đặc biệt là tuyên truyền và truyền dạy quy trình kỹ thuật, kinh nghiệm, bí quyết gác kèo ong cho cộng đồng vùng rừng tràm U Minh Hạ.
Nghề gác kèo ong U Minh Hạ cũng cần làm “đúng quy trình”. Theo các thợ rừng có kinh nghiệm, gác kèo ong tự nhiên thu hoạch mật 06 lần trong năm, từ 3 – 4 lần trong mùa khô (mùa hạn), từ 2 – 3 lần trong mùa mưa (mùa nước).
Trung bình, mỗi lần lấy mật (ăn ong) thì thu được từ 3 – 5 lít mật/tổ, có nhiều tổ ong lên đến hơn 10 lít mật. Gác kèo ong cần phải có kỹ thuật, kinh nghiệm và bí quyết. Thông thường quy trình gác kèo ong được thực hiện qua nhiều bước như: Chuẩn bị kèo; chọn điểm gác kèo; gác kèo; kiểm tra kèo; khai thác mật ong (người địa phương gọi là ăn ong); vắt và bảo quản mật ong. Tất cả các bước đều thực hiện rất công phu và đều có “bí quyết” để sao cho ong cho mật nhiều, ngon.
Diện tích rừng tràm U Minh Hạ ngày càng thu hẹp, điều này đồng nghĩa với nghề gác kèo ong cũng giảm đi rất nhiều và hiếm người sống được bằng nghề. Nghề truyền thống này đang có nguy cơ mai một có thể dẫn tới thất truyền.
Đây cũng là lý do Cà Mau đề nghị công nhân nghề gác kèo ong là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Theo Laodong
