Nam Dư Thượng là một mảnh đất giàu truyền thống lịch sử văn hoá, nay thuộc phường Lĩnh Nam, quận Hoàng Mai. Đình Nam Dư Thượng ngoài nét độc đáo về lịch sử, kiến trúc gắn với thần tích của 3 vị thành hoàng làng, nơi đây cón được biết đến với lễ hội truyền thống, lễ rước nước (lễ cấp thủy), một nghi lễ truyền thống gắn với cộng đồng dân cư vùng ven sông Hồng.
Đầu thế kỷ XIX, xã Nam Dư thuộc tổng Thanh Trì, huyện Thanh Trì. Từ khi con đường dài hơn 3 km nối thôn Thuý Lĩnh, xã Lĩnh Nam với làng Mai Động xã Hoàng Văn Thụ hình thành thì đất Nam Dư được chia thành hai thôn: Nam Dư Thượng và Nam Dư Hạ. Nay Nam Dư Thượng thuộc phường Lĩnh Nam, Nam Dư Hạ thuộc phường Trần Phú, quận Hoàng Mai. Nhưng sự phân chia địa giới hành chính này cũng không làm làng xưa thay đổi nếp sống, phong tục bởi người dân hai thôn vẫn có quan hệ thân tộc gắn bó và hai thôn cùng thờ chung các vị thành hoàng làng.
Đình Nam Dư Thượng thờ các vị thành hoàng là Minh Hoa An Quốc đại vương cùng phu nhân Hoàng Phi Trân và Đương Thống đại vương cùng phu nhân Nguyệt Thái. Tương truyền, Minh Hoa An Quốc Đại vương là con vua Hùng Vương thứ 17, có công trong việc trị quốc an dân. Đương Thống đại vương còn gọi là Thống Công, em Sơn Thánh, sống dưới triều Hùng Duệ Vương. Sơn Thánh lấy công chúa Mị Nương còn Thống Công lấy công chúa Nguyệt Thái. Hai người có nhiều công lao dưới triều vua Hùng.
Ngôi đình Nam Dư Thượng nằm trên một mảnh đất cao ráo giữa làng, cách chùa Nghiêm Thắng Tự khoảng 400m ở phía tây và cách sông Hồng khoảng 2km ở phía đông. Trước kia, phần lớn các bộ phận của ngôi đình Nam Dư Thượng đã bị xuống cấp và hủy hoại. Sang thế kỷ 21, đình đã được đại trùng tu nhưng vẫn giữ phong cách kiến trúc truyền thống, mặc dù chủ yếu sử dụng vật liệu bê tông cốt thép.
Hiện nay, cổng đình gồm 4 trụ biểu nhìn về hướng đông, mở ra ngõ 112 Nam Dư, phường Lĩnh Nam, quận Hoàng Mai. Sau cổng là sân gạch dài, bên tay trái có một cây đa to và bên phải là các bậc thềm rồng dẫn vào cửa đình. Đại bái gồm 3 gian 2 chái kết nối với hậu cung theo hình chuôi vồ. Trước đình là một ao sen rộng khoảng 1 sào, giữa ao có tòa Phương đình xây kiểu 2 tầng 8 mái 16 cột, nơi diễn ra nhiều trò vui dân gian trong dịp lễ hội.
Trải qua mấy thế kỷ với bao biến cố, trong đình Nam Dư Thượng hiện vẫn lưu giữ được nhiều cổ vật có giá trị nghệ thuật và lịch sử như: 1 bộ bát bửu, 1 hương án, 1 long đình, 2 bức hoành phi, 1 đỉnh đồng, 1 đôi hạc, 2 bát nhang sứ, 4 long ngai, bài vị… Đặc biệt còn có 2 cỗ kiệu lớn mang phong cách chạm khắc gỗ của cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn. Về tư liệu chữ Hán, ngoài các câu đối lại có 1 cuốn thần phả và 16 đạo sắc phong, đạo sớm nhất mang niên đại Cảnh Hưng thứ 44 (năm 1783), muộn nhất là Khải Định thứ 9 (năm 1924).
Tại đình Nam Dư Thượng, theo truyền thống nông nghiệp lâu đời, nhân dân vẫn tổ chức và tham gia hội làng hàng năm từ ngày 14 đến 15 tháng Hai âm lịch. Trong dịp này, đặc sắc nhất là lễ cấp thuỷ, rước nước lấy từ sông Hồng về để cầu cho mưa thuận gió hoà và mùa màng bội thu.
Để chuẩn bị cho lễ hội rước nước, cách ngày diễn ra lễ hội khoảng hai, ba ngày, ban tổ chức lễ hội cùng toàn thể nhân dân Nam Dư Thượng đã chuẩn bị mọi thứ đầy đủ cho lễ rước nước với một tấm lòng thành kính đặc biệt.
Làng Nam Dư Thượng ở trong đê nên mỗi khi rước kiệu ra sông lấy nước đều phải đi qua đình làng Thúy Lĩnh, khi đoàn rước qua cửa đình thì dừng lại, quay long đình vào đình Thúy Lĩnh lễ vọng. Cùng lúc đó, dân làng Thúy Lĩnh ăn mặc chỉnh tề làm lễ phụng nghênh. Khi đoàn rước nước ra đến bến sông Hồng, dưới bến đã có nhiều chiếc thuyền đợi sẵn để chở kiệu nước và các lễ vật đi xuống sông thực hiện nghi thức cấp thuỷ.
Đoàn rước lên thuyền tiến ra sông lên đến đình làng Bát Tràng (huyện Gia Lâm) thì chào và lễ vọng. Sau đó, đoàn thuyền quay ra giữa dòng sông. Một cụ già cao niên đã được lựa chọn cân nhắc theo tiêu chuẩn về tuổi tác, đạo đức gia đình cũng như sức khoẻ được đại diện dùng gáo đồng múc từng gáo nước đổ vào choé. Chóe được đặt giữa thuyền trên miệng có phủ một vuông vải điều.
Vào buổi chiều cùng ngày, lễ nhập thuỷ được tiến hành trang trọng. Lễ tế được các cụ cao niên trong làng tổ chức với tấm lòng thành kính dâng lên các vị thành hoàng cầu mong cho dân làng một năm no ấm, an bình.
Lễ rước nước là nét độc đáo đặc trưng không chỉ của Nam Dư Thượng mà cả một vùng ven sông Hồng như Khuyến Lương, Vĩnh Hưng… của quận Hoàng Mai. Năm 1992, Bộ Văn hoá thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng đình Nam Dư Thượng là Di tích lịch sử văn hoá Quốc gia.
Theo LĐTĐ
