Ấn Độ được biết đến là đất nước có nền văn hóa lâu đời và đặc sắc. Đây được cho là nơi múa rối ra đời đầu tiên trên thế giới. Múa rối Ấn Độ là một bộ môn đa dạng như nhiều loại hình văn hóa truyền thống khác. Một số thể loại mang tính khu vực khiến múa rối trở thành một trong những di sản phong phú nhất của Ấn Độ.
Nguồn gốc của múa rối ở Ấn Độ không thể được xác định rõ ràng, chủ yếu dựa vào những câu chuyện thần thoại để làm chứng cho tầm quan trọng của múa rối. Theo một truyền thuyết, đấng tạo hóa Brahma đã ban sự sống cho Adi , nghệ sĩ múa rối đầu tiên , và tạo ra con rối đầu tiên để giải trí cho vợ ông là Saraswati. Không hài lòng với công việc của mình, Brahma đã trục xuất người múa rối xuống trái đất.
Truyền thuyết này có lẽ áp dụng nhiều nhất cho truyền thống Rajasthani, nat bhatt là tên của diễn viên múa rối từ vùng này. Một truyền thuyết khác, nhân vật chính là thần Shiva, người bảo trợ cho nghề múa rối, và vợ của ông ta là Parvati. Một nghệ nhân đã sản xuất hai con búp bê bằng gỗ đã thu hút sự chú ý của Parvati — nữ thần và người bạn đồng hành thần thánh của anh ta bước vào những con búp bê và bắt đầu một điệu nhảy tinh tế; và khi họ phát ngán với trò chơi này, họ đã bỏ rơi những con búp bê và người nghệ nhân rất buồn khi những con búp bê của mình trở thành vô hồn. Với sự giúp đỡ và phù hộ của các vị thần, người nghệ nhân sau đó đã nghĩ ra một hệ thống dây để di chuyển những con búp bê, và thế là trò múa rối ra đời.
Nguồn gốc thần thánh của múa rối được nhấn mạnh trong cả hai câu chuyện và điều này chứng tỏ tầm quan trọng của múa rối ở Ấn Độ. Ngày nay, múa rối truyền thống được coi là nghệ thuật dân gian đặc trưng ở khu vực nông thôn – trước đây nó được giới thượng lưu thành thị và quý tộc rất coi trọng.
Nhiều báo cáo cho rằng, múa rối của Ấn Độ có từ thời thượng cổ và nền nghệ thuật múa rối Ấn Độ là cội nguồn của múa rối phương Tây. Những nét tinh tế của truyền thống múa rối Ấn Độ đã được kế thừa từ một nền nghệ thuật cao quý thịnh vượng trong quá khứ. Theo một học giả, múa rối vượt xa các vở kịch sân khấu là từ sutdhara , từ chỉ đạo diễn và người kể chuyện chính trong các vở kịch.
Múa rối là một loại hình sân khấu tự sự giữa kể chuyện bardic và kịch sân khấu. Chương trình bao gồm nhạc sống, tường thuật và các cử chỉ được lấy từ vũ đạo. Trong múa rối truyền thống; các câu chuyện chủ yếu bắt nguồn từ Mahabharata, Ramayana, và Puranas (những câu chuyện về các vị thần và nữ thần). Điều này cũng xảy ra với nhiều nghệ thuật biểu diễn khác của Ấn Độ. Các vở kịch sử thi cho phép các nghệ sĩ múa rối đóng vai trò truyền tải lại cho quần chúng về các vị thần và những nhân vật anh hùng, với hàm ý đạo đức qua những câu chuyện thiêng liêng. Qua nhiều thế kỷ, múa rối đã hoàn thành ít nhất hai chức năng – giáo dục và giải trí.
Múa rối ở Ấn Độ là một ngành kinh doanh gia đình. Trẻ em bắt đầu học nghề khi quan sát công việc của người lớn. Công việc của một nghệ sĩ múa rối không chỉ bao gồm chế tạo và vận hành các con rối mà còn ghi nhớ kịch bản. Các đoàn kịch gia đình kế thừa các con rối từ thế hệ này sang thế hệ khác; chúng được giữ gìn như một báu vật của gia đình, đôi khi cũng được dùng làm của hồi môn cho con gái. Kiểu truyền tải này cho thấy rằng qua nhiều thế kỷ, những con rối không có sự thay đổi lớn.
Các buổi biểu diễn thường được tổ chức trong các lễ hội hoặc lễ kỷ niệm như hôn nhân hoặc các dịp khác của gia đình và cộng đồng. Đôi khi các vở kịch rối được biểu diễn để xua đuổi tà ma hoặc để cầu mưa trong thời gian có gió mùa.
Múa rối đã thịnh hành ở Ấn Độ như một phương tiện giải trí và một hình thức phổ biến văn hóa và tôn giáo. Trong thời kỳ hậu thuộc địa, làn sóng hiện đại hóa tốc độ cao đã khiến truyền thống múa rối ở Ấn Độ có nguy cơ bị diệt vong; một số sáng kiến của chính phủ và tư nhân đã góp phần cứu vãn loại hình văn hóa truyền thống này, nhưng nhiều người nghệ nhân vẫn đang vật lộn để tồn tại trong thời đại này.
Sưu tầm/ Văn hiến Việt Nam
