Một trong những tranh cãi khó phân “thắng – bại” là sau mỗi vụ TNGT ai sẽ là người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi người gây tai nạn là lái xe thuê?. Dù luật đã có nhưng mỗi nơi lại xử mỗi khác, vậy chuyên gia về luật nói gì về điều này?.
Từ vụ TNGT điển hình
Ông Lưu Hồng Nghị điều khiển chiếc xe ô tô hiệu Peugeot 3008, mang BKS 51G-70225 (do ông Trịnh Văn Hùng làm chủ sở hữu và ngồi ở ghế phụ) đang dừng đèn đỏ thì bất ngờ bị xe khách phía sau, tông mạnh, lùa đi… 5m.
Thời điểm xảy ra vụ TNGT vào khoảng 15 giờ 30 phút, ngày 13/4/2021, khi ông Nghị chuẩn bịđiều khiển xe rẽ trái vào KCN Phú Mỹ 3, hướng từ Bà Rịa về Phú Mỹ (thuộc km 51 + 100,Quốc lộ 51, địa phận khu phố Hải Sơn, phường Phước Hoà,TX. Phú Mỹ, tỉnh BR-VT).
Kể lại thời điểm xảy ra vụ TNGT, ông Nghị cho hay: “Tôi nhớ rõ là lúc dừng xe chờ đèn xanh (đang đến giây đèn đỏ thứ 18), chiếc xe khách mang BKS 72B-03192 đã tông rất mạnh vào phía sau xe chúng tôi, khiến ai cũng khiếp sợ.Sự việc diễn ra nhanh chóng, chúng tôi không kịp làm gì khác, chỉ biết tháo dây an toàn, rời khỏi xe để tránh thiệt hại về người. Lúc này, chiếc xe bị xe phía sau đẩy đi khoảng 5m, tính từ vạch dừng đèn đỏ.Sau vụ va chạm, chúng tôi xác định được chiếc xe mang BKS 72B-03192là của Công ty TNHH ĐT-TM-DV Huy Hoàng, chuyên chở hành khách tuyến Vũng Tàu – TP.HCM”.
Nhận được tin báo, lực lượng CSGT (thuộc Phòng CSGT,Công an tỉnh BR-VT) đến xử lý và đưa thương tiện về trạm theo quy định.Vụ việc không có thiệt hại về người, tuy nhiên, cú tông mạnh khiến chiếc xe 51G-70225 bị hư hỏng nặng, nát phần đuôi và hông (bên phải, tình từ sau ra trước).
Ngày 14/4/20/21, hai bên đến Phòng CSGT, Công an tỉnh BR-VT để xử lý vụ việc. Tại đây, các bên thống nhất, Công ty Huy Hoàng và lái xe khách sẽ chịu trách nhiệm về chi phí sửa chữa chiếc xe 51G-70225 theo hiện trạng ban đầu,theo báo giá của hãng Peugeot Phú Mỹ Hưng (Q7, TP.HCM), việc này có lập biên bản và “các bên không khiếu nại về sau”.
Ngày 15/5, 3 bên (Công ty Huy Hoàng, đại diện xe 51G-70225 và hãng Peugeot Phú Mỹ Hưng) thống nhất chi phí sửa chữa chiếc xe nêu trên tại hãng Peugeot Phú Mỹ Hưng là 387 triệu đồng (thấp hơn so với báo giá trước đó là gần 487 triệu đồng).
Công ty không có trách nhiệm
Tuy nhiên,“cho đến hôm nay,sau nhiều lần chúng tôi liên hệ đến nhưngCông ty Huy Hoàng vẫn không thực hiện việc bồi thường như đã thỏa thuận trước đó.Điều này thể hiện trách nhiệm của họ đối với vụ việc, ảnh hưởng nghiêmtrọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của chúng tôi. Đồng thời, cũng là gương phản chiếu trách nhiệm pháp nhân của Công ty này vớitài xế chiếc xe khách cũng như đội ngũ lái xe đang làm việc tại đây, vì họ chỉ đổ lỗi cho tài xế”, ông Nghị cho hay.
Về việc việc này, trả lời PV, ông Ông Lê Ngọc Hải, Giám đốc Công ty Huy Hoàng (trụ sở tại A13, Bến Đình 3, phường 9, TP. Vũng Tàu, tỉnh BR-VT) khẳng định, các bên đã thống nhất chi phí sửa chữa nhưng… lại đổ lỗi cho tài xế.
Ông Hải nói:“Hai bên (Công ty Huy Hoàng và đại diện xe 51G-70225) đã thống nhất về giá cả với nhau rồi,tuy nhiên,cái này là phải có trách nhiệm của lái xe. Tại vì lái xe là người gây ra vụ tai nạn, bây giờ, ví dụ mình có cái xe, nó trèo lên, nó đâm vào người ta mà nó về gối tay ngủ thì không xong, hiểu không?. Đó là nhiệm của ông lái xe, mà bây giờ ông về không nói gì nên mình cũng không có trách nhiệm gì?”.
Ông Hải nói với giọng điệu hết sức khó chịu: “Bây giờ mà ra hết thì trách nhiệm là của ông lái xe, chứ đâu phải mình. Đây là về trách nhiệm dân sự, thằng kia (lái xe – PV) nếu mà lôi ra chịu trách nhiệm hình sự thì trách nhiệm là củanó”.
Khi PV yêu cầu cung cấp thông tin về tài xế, ông Hải nói:“Mình chả rõ đâu, hồ sơ mình chả rõ?”.
Trong khi đó, Đại tá Lê Văn Ninh,TrưởngPhòng CSGT, Công an tỉnh BR-VT cho biết:“Hồ sơ vụ việc này có tại Phòng CSGT và hai bên (Công ty Huy Hoàng và đại diện xe 51G-70225) đã thỏa thuận đồng ý bồi thường trách nhiệm dân sự, có lập biên bản tại Phòng. Trong đó,Công ty Huy Hoàng đã nhận trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại cho chủ phương tiện nêu trên.Công ty HuyHoàng khẳng định, hãng báo giá bao nhiêu thì họ sẽ chi trả bấy nhiêu và hiện giấy tờ còn lưu lại Phòng. Chúng tôi cũng đã giải quyết cho các phương tiện đi sửa chữa”.
Ai đúng ai sai?
Về trách nhiệm dân sự, đối với vụ việc nêu trên và các trường hợp tương tự, Luật sư Tô Bá Thanh (Đoàn luật sư TP.HCM) phân tích: “Điều 597, Bộ luật Dân sự 2015 quy định, pháp nhân phải bồi thường thiệt hại do người của mình gây ra trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao. Nếu pháp nhân đã bồi thường thiệt hại thì có quyền yêu cầu người có lỗi trong việc gây thiệt hại phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật.
Công ty Huy Hoàng có tư cách pháp nhân, người lái xe là thành viên của Công ty (thông qua hợp đồng lao động được ký kết), thiệt hại do người lái xe gây ra liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ mà doanh nghiệp đó giao cho, do đó, Công ty này phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trước, sau đó, mới xét đến trách nhiệm của lái xe với Công ty”.
Cũng theo chuyên gia về luật này, căn cứ theo quy định hiện hành, bên thiệt hai có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng do hành vi của bên kia xâm hại được tại Điều 584 Bộ Luật Dân sự 2015.
Ngoài ra cũng có thể áp dụng Nghị Quyết 03/2006/NQ-HĐTP ngày 7/8/2006, của Hội đồng Thẩm phán hướng dẫn áp dụng quy định Bộ Luật Dân sự 2005 về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra (trong đó có phương tiện giao thông cơ giới), với các trường hợp:
Thứ nhất, chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, chủ sở hữu đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ là đang thực hiện mọi hành vi theo ý chí của mình để nắm giữ, quản lý nguồn nguy hiểm cao độ nhưng không được trái pháp luật, đạo đức xã hội khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ nguồn nguy hiểm cao độ.
Thứ hai, người được sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng quy định của pháp luật là phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, trừ trường hợp giữa chủ sở hữu và người được giao chiếm hữu, sử dụng có thỏa thuận khác không trái pháp luật đạo đức xã hội hoặc không nhằm trốn tránh việc bồi thường.
Trong trường hợp này, nếu như Công ty Huy Hoàng thỏa thuận với tài xế thể hiện trong hợp đồng cùng nhau liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại hoặc thỏa thuận chủ sở hữu bồi thường thiệt hại trước, sau đó người được giao phương tiện sẽ hoàn trả khoản tiền đã bồi thường hoặc ai có điều kiện hơn về kinh tế thì thực hiện bồi thường thiệt hại trước hoặctrường hợp chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ không theo đúng quy định của pháp luật mà gây thiệt hại, thì chủ sỡ hữu phải bồi thường thiệt hại.Căn cứ vào các trường hợp nêu trên để quy trách nhiệm.
Thứ ba, về nguyên tắc chung chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra cả khi không có lỗi, trừ các trường hợp: Thiệt hại xảy ra là hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại; Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Cần chú ý là trong trường hợp pháp luật có quy định khác về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại được thực hiện theo quy định của văn bản quy phạm pháp luật đó.
Thứ tư, người chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, nếu chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp không có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật (đã tuân thủ các quy định về bảo quản, trông giữ, vận chuyển, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng các quy định của pháp luật).Nếu chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật (không tuân thủ hoặc tuân thủ không đầy đủ các quy định về bảo quản, trông giữ, vận chuyển, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo quy định của pháp luật) thì phải liên đới cùng với người chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Thứ năm, nếu chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ đã giao nguồn nguy hiểm cao độ cho người khác mà gây thiệt hại thì phải xác định trong trường hợp cụ thể đó người được giao nguồn nguy hiểm cao độ có phải là người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ hay không để xác định ai có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Ví như, trường hợp Công ty Huy Hoàng là chủ sở hữu xe ô tô đã giao xe ô tô đó cho lái xe. Lái xe ô tô tham gia giao thông đã gây tai nạn và gây thiệt hại thì cần phải phân biệt:Nếu Công ty Huy Hoàng chỉ được thuê lái xe ô tô và được trả tiền công, có nghĩa lái xe không phải là người chiếm hữu, sử dụng xe ô tô đó mà Công ty vẫn chiếm hữu, sử dụng; do đó, Công ty phải bồi thường thiệt hại.Nếu lái xe được Công ty giao xe ô tô thông qua hợp đồng thuê tài sản, có nghĩa Công ty không còn chiếm hữu, sử dụng xe ô tô đó mà lái xe là người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp; do đó, lái xe phải bồi thường thiệt hại. Nếu trong trường hợp này được sự đồng ý của Công ty, lái xe giao xe ô tô cho người khác (người thứ ba), thông qua hợp đồng cho thuê lại tài sản, thì người thứ ba là người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp xe ô tô đó; do đó, người thứ ba phải bồi thường thiệt hại.
Luật sư Thanh cho biết thêm: Về trách nhiệm hình sự, “Căn cứ vào nguyên nhân, cơ quan chức năng sẽ xác định được sẽ có những biện pháp xử lý về hình sự. Ví như, nếu chủ thể gây tai nạn giao thông có lỗi khi tham gia giao thông đường bộ (ví dụ như không tuân thủ các nguyên tắc an toàn giao thông) gây ra hậu quả nghiêm trọng như gây thiệt hại lớn về tài sản ( từ trên 100.000.000 đồng), sức khỏe, tính mạng của người bị hại thì có thể chủ thể gây tai nạn sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự theo Điều 260, Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017”.
Ban Bạn Đọc
