Di tích lịch sử sân bay Tà Cơn, tọa lạc tại xã Khe Sanh (Quảng Trị), là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia, được ví như một “bảo tàng ngoài trời” khi còn lưu giữ khá nguyên vẹn nhiều dấu tích chiến tranh như máy bay C-130, UH-1, CH-47; ba xe tăng Mỹ bị bỏ lại sau cuộc tháo chạy trên Đường 9,… Đây là những chứng tích sống động về một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc.

Theo dòng lịch sử, sân bay Tà Cơn là tên gọi của một cụm cứ điểm quân sự chiến lược của quân đội Mỹ trong giai đoạn 1966 – 1968. Được xác định là vị trí trung tâm, nơi đây trở thành khu vực được xây dựng kiên cố nhất ở vùng địa đầu miền Nam Việt Nam, gồm các cứ điểm Làng Vây – khu quân sự Hướng Hóa – cụm cứ điểm phòng ngự sân bay Tà Cơn.

Cụm cứ điểm tại sân bay này được xem như “lõi thép” của toàn bộ phòng tuyến, được Mỹ đầu tư xây dựng quy mô trên diện tích dài 2 km, rộng 1 km, gồm nhiều tiểu cứ điểm, công sự kiên cố và một sân bay cỡ lớn phục vụ cất – hạ cánh cho các loại máy bay vận tải quân sự hạng nặng như C-130, C-123, cùng trực thăng chở quân và vũ trang.

Hai cổ xe tăng nằm trong khuôn viên di tích

Sân bay rộng khoảng 10.000 m², nằm giữa lòng tập đoàn cứ điểm Khe Sanh với đường băng dài phục vụ vận chuyển quân sự trong chiến tranh. Bên trong bố trí trụ sở chỉ huy, đài chỉ huy, đài liên lạc và hệ thống phòng ngự nhiều tầng. Với vị trí chiến lược đặc biệt cùng cách bố trí vững chắc, sân bay Tà Cơn được quân đội Mỹ xem như một “pháo đài bất khả xâm phạm”. Toàn bộ sân bay nằm lọt giữa địa hình lòng chảo bốn bề núi non bao bọc, những điểm đặt hỏa lực tối ưu và chỉ cách Đường 9, tuyến giao thông huyết mạch, chưa đầy 3 km.

Trong chiến tranh, Tà Cơn là bàn đạp để quân đội Mỹ triển khai các cuộc hành quân đường không; từ đây, máy bay trinh sát xuất kích tìm diệt chủ lực Quân đội Nhân dân Việt Nam và chỉ điểm cho các cuộc đánh phá nhằm cắt đứt tuyến đường Hồ Chí Minh. Thế nhưng trước sức mạnh của bốn đợt tiến công giải phóng Khe Sanh từ tháng 2 đến tháng 6/1968, Tà Cơn đã trở thành “chiếc ghế điện” đối với liên quân đối phương. Ngày 9/7/1968, lá cờ chiến thắng của quân ta tung bay trên cứ điểm sân bay Tà Cơn, khép lại Chiến dịch Đường 9 – Khe Sanh với thắng lợi vang dội.

Ngày nay, đến tham quan sân bay Tà Cơn, du khách có thể chiêm ngưỡng 5 chiếc máy bay các loại C-130, UH-1, CH-47; 3 xe tăng từng được Mỹ sử dụng trong chiến dịch Khe Sanh – Tà Cơn; hệ thống hầm hào, công sự phòng ngự; đài chỉ huy, đài liên lạc; cùng Nhà Bảo tàng Đường 9 – Khe Sanh với hàng trăm hiện vật, vũ khí, hình ảnh của quân đội Mỹ, quân đội chính quyền Sài Gòn và quân giải phóng. Khu trưng bày còn có tấm bia đá lớn ghi lại các loại bom đạn từng được Mỹ ném xuống miền tây Quảng Trị giai đoạn 1965–1972, như một lời nhắc nhớ về sự tàn khốc của chiến tranh. Tà Cơn là điểm dừng chân quen thuộc của du khách trong và ngoài nước khi muốn trở về chiến trường xưa. Với những hiện vật thật, không gian thật và câu chuyện thật, nơi đây đưa người xem ngược dòng thời gian, khơi dậy sự trân trọng đối với hòa bình, độc lập và những hy sinh của cha anh.

Du khách trải nghiệm dịch vụ hái cafe khi đến vùng đất Khe Sanh

Trao đổi với phóng viên, anh Trần Thái Thiên – CEO Liên hiệp HTX sinh thái SVN, người con của địa phương Khe Sanh, anh chia sẻ đầy tự hào: “Theo sử sách, sân bay Tà Cơn là một di tích lịch sử của mảnh đất Khe Sanh. Nơi đây từng diễn ra những trận đánh lớn, mang ý nghĩa chiến lược trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Nhắc đến Tà Cơn là nhắc đến tinh thần kiên cường của bộ đội và nhân dân ta, những con người đã chiến đấu, hy sinh để bảo vệ từng tấc đất quê hương. Hiện nay sân bay Tà Cơn là điểm tham quan thu hút người dân, du khách và thế hệ trẻ, đến đây để hiểu hơn về di tích lịch sử cấp quốc gia, tưởng nhớ lịch sử hào hùng của dân tộc”.

Vùng đất Khe Sanh ngày xưa từng chìm trong khói lửa nay đã thay da đổi thịt. Những vườn cà phê trải dài, trên các triền đồi, những trụ điện gió vươn cao, biến gió Lào khô cằn thành năng lượng tái tạo, góp phần đưa Quảng Trị trở thành “thủ phủ điện gió” của miền Trung.

Minh Tâm