Triển lãm “Trong Ngọc Trắng Ngà”, lần đầu ra mắt công chúng Đà Nẵng tại nhà hàng Madme Lân (04 Bạch Đằng, Thạch Thang, Hải Châu, ĐN), gồm 35 tác phẩm đến từ 14 danh họa đại diện cho thầy và trò Trường Mỹ thuật Đông Dương (1924-1945) nhân cột mốc 100 năm thành lập trường. Triển lãm được mở cửa miễn phí cho công chúng từ ngày 23/12 đến 7/1/2024, từ 9h00 đến 20h00 mỗi ngày, với toàn bộ các tác phẩm đến từ Quỹ Nghệ thuật Phù Sa Art Foundation, được vận chuyển từ Hà Nội tới Đà Nẵng.
Không gian triển lãm được sắp xếp thành 5 cụm chính. 4 mảng tường dài giới thiệu các nhóm giảng viên-sinh viên theo những bộ môn giảng dạy chính trong Trường Mỹ thuật Đông Dương: đi từ nhóm dessin (Nguyễn Nam Sơn, Tô Ngọc Vân, Lương Xuân Nhị), nhóm sơn dầu (Joseph Inguimberty, Trịnh Hữu Ngọc), tới nhóm sơn mài (Alix Aymé, Phạm Hậu), và nhóm đa phương tiện gồm khắc gỗ, lụa và sơn dầu (Trần Văn Cẩn, Nguyễn Tường Lân, Tôn Thất Đào, Hoàng Tích Chù). Cụm thứ 5 là ốc đảo ở giữa phòng, giới thiệu nhóm họa sỹ đã di cư sang Pháp, nhưng vẫn thực hành từ xa với lụa, sơn dầu và điêu khắc (Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Jean Volang). Các tác phẩm tiêu biểu như “Tắm tiên” (c.1930s) của Lê Phổ hay “Gội đầu” (1940) của Trần Văn Cẩn có thể được coi như những ứng đáp dũng cảm, tiếp nối tinh thần tự do chủ nghĩa của Nguyễn Du. Và, cũng như Kiều là một ẩn dụ cho mệnh nước truân chuyên, chữ “ngọc” ở đây còn có thể được hiểu theo nghĩa rộng để ẩn dụ cho mảnh đất Việt Nam nói riêng và Đông Dương nói chung, vốn từng được mệnh danh là “Hòn ngọc Viễn Đông”. Dưới thời Pháp thuộc, phong cảnh Annam thường được lãng mạn hóa như một vùng thuộc địa xa xôi với vẻ đẹp mê hoặc và tài nguyên trù phú. Tuyến nội dung thứ hai hé mở cho ta thấy góc nhìn này qua các tác phẩm phong cảnh của những giảng viên ngoại quốc, và so sánh trực tiếp chúng với cách những học trò người Việt của họ tự vẽ phong cảnh bản địa. Cùng là những bức họa ruộng Ba Vì nhìn từ rặng Sơn Tây, nhưng tranh của Joseph Inguimberty, Jean Volang và Trịnh Hữu Ngọc lại có tinh thần và cách tiếp cận hoàn toàn riêng biệt.
Bà Lê Hoàng Nam Phương, Giám đốc Sáng lập Phù Sa Art Foundation cho biết: “Đây là sự kiện chính thức ra mắt Phù Sa Art Foundation, giới thiệu một phần trong bộ sưu tập gia đình tôi. Sau gần hai thập kỷ song hành với nghệ thuật, chúng tôi muốn góp phần tiếp nối và lan tỏa đam mê này với cộng đồng; và thành lập Phù Sa Art Foundation với sứ mệnh sưu tập, lưu trữ, nghiên cứu và trưng bày những tác phẩm có giá trị trong dòng chảy mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Chúng tôi hy vọng triển lãm này sẽ đem đến một góc nhìn mới về giai đoạn văn hóa-nghệ thuật Đông Dương, được kể qua lăng kính của những học giả Việt.”
Ông Ace Lê, giám tuyển triển lãm và Giám đốc Sáng lập Lân Tinh Foundation, chia sẻ: “Tính cho đến thời điểm hiện tại, hầu hết các sự kiện mỹ thuật Đông Dương lớn đều diễn ra tại hai đầu cầu Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Với “Trong Ngọc Trắng Ngà”, ban tổ chức hy vọng sẽ đem một làn gió mới tới cho cộng đồng yêu nghệ thuật tại Đà Nẵng bằng những tác phẩm quý hiếm lần đầu tiên được ra mắt công chúng. Từ Nguyễn Nam Sơn và Lê Phổ đến Nguyễn Tường Lân và Trần Văn Cẩn, 14 danh họa được lựa chọn để đại diện cho tập thể Trường Mỹ thuật Đông Dương, với kỹ thuật sáng tác hàn lâm Tây phương kết hợp với chất liệu và đề tài mang đậm hồn cốt Việt. Sự hội ngộ ấy đã kết tinh nên ngôn ngữ giao thoa Á-Âu độc đáo, là điểm khởi nguồn cho mỹ thuật hiện đại Việt Nam.”
Được biết, với mục tiêu thực hiện một triển lãm đạt chuẩn trưng bày quốc tế, ban tổ chức đã dành ra 3 tháng để chuẩn bị cho các các công tác nghiên cứu, phục chế, hậu kỳ, kho vận với sự đóng góp của những chuyên gia hàng đầu Việt Nam. Những nỗ lực của Phù Sa Art Foundation đại diện cho một thế hệ nhà sưu tập mới với cách làm chuyên nghiệp và thực hành đạt chuẩn bảo tàng quốc tế. Triển lãm cũng là sự kiện khai mạc cho không gian mở rộng của Nhà hàng Madame Lân, nổ lực đem đến những dự án cống hiến cho công chúng trong tương lai, nhằm trở thành một điểm đến văn hoá-ẩm thực mới tại trung tâm TP Đà Nẵng, bên bờ sông Hàn.
TRẦN TRUNG SÁNG
BOX:
Đơn vị tổ chức triển lãm
Phù Sa Art Foundation là một quỹ nghệ thuật tư nhân được thành lập năm 2023 với mục tiêu gìn giữ và lan tỏa những tác phẩm mỹ thuật Việt Nam, từ Đông Dương đến hậu kháng chiến. Với chặng đường gần hai thập kỷ sưu tập nghệ thuật, đội ngũ Phù Sa Art Foundation mong muốn góp phần củng cố định vị nghệ thuật Việt Nam trong dòng chảy lịch sử mỹ thuật khu vực và quốc tế, đem lại tiếng nói có trọng lượng từ nhà sưu tập và thực hành bản địa.
Giám tuyển triển lãm
Ace Lê là một giám tuyển và nhà nghiên cứu nghệ thuật Việt Nam. Anh là Giám đốc Điều hành đầu tiên của Sotheby’s cho thị trường Việt Nam, và giám tuyển chuỗi triển lãm tiên phong “Hồn Xưa Bến Lạ” và “Mộng Viễn Đông”. Anh cũng là Giám đốc Sáng lập của Lân Tinh Foundation, Tổng Biên tập của Art Republik Việt Nam, thành viên Ban Cố vấn của Kho Dữ liệu Nghệ thuật Đương đại Việt Nam (VCAD) và Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Vincom (VCCA). Anh nằm trong danh sách Lãnh đạo Nghệ thuật Quốc tế 2022-23 của Hội đồng Nghệ thuật Úc, và là Học giả Lưu trú tại Queensland Art Gallery/Gallery of Modern Art (QAGOMA). Năm 2020, anh nhận giải Platform Curatorial Award của NTU Centre for Contemporary Art Singapore. Ace Lê tốt nghiệp Thạc sỹ về Nghiên cứu Bảo tàng và Giám tuyển Nghệ thuật, và Thạc sỹ về Báo chí và Truyền thông tại Nanyang Technological University, Singapore; và Cử nhân Quản trị Kinh doanh tại National University of Singapore.
