Tại Đại hội Đại biểu Toàn quốc lần thứ IX của Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN tổ chức tại thủ đô Hà Nội từ 11-13/1/2020, NSND Trịnh Thúy Mùi đã được Ban chấp hành khóa mới bầu làm Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN nhiệm kỳ IX với số phiếu áp đảo trước một ứng cử viên khác nguyên là thứ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch. Như vậy, sau 63 năm thành lập (1957-2020), lần đầu tiên Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN đã có một nữ Chủ tịch..
NSND Trịnh Thúy Mùi tên khai sinh là Trịnh Thị Mùi, sinh năm 1963 tại Khánh Mậu, Yên Khánh, Ninh Bình. Yên Khánh là vùng Chèo nổi tiếng nhất ở Ninh Bình. Cha của Thúy Mùi là Trưởng ban Văn hóa xã Khánh Mậu, nơi có 5 đội chèo thường diễn với nhau vào những dịp tết đến, xuân về, dịp trung thu và ngày hội làng. Trước khi đến với nhà hát Chèo Hà Nội, bà theo học chèo tại nhà hát Chèo Ninh Bình. Sở hữu một giọng hát tinh tế, quyến rũ và một năng khiếu biểu diễn hiếm có, sau khi nổi tiếng với tiếng hát lồng cho nghệ sĩ Lâm Bằng trong vai nàng Si Ta, Thúy Mùi tỏ ra là một nghệ sĩ biểu diễn đa năng, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả yêu chèo với một số vai đào thương như Ỷ Lan trong “Lý Thường Kiệt”, nàng Mai trong “Người Thiên Đô”, hay vai hài với mẹ Đốp trong “Quan âm Thị Kính”, vai bà mẹ trong vở “Bà già ra thành phố”. giải vàng trong Liên hoan sân khấu toàn quốc 2011.
Ngoài là một nghệ sĩ chèo, NSND Thúy Mùi còn là một trong những nghệ sĩ ngâm thơ được hâm mộ nhất nước ta hiện nay. Với giọng ngâm thơ nồng nàn, sâu lắng, sang trọng. CD ngâm thơ của Thúy Mùi mang tên “Hai sắc hoa ti gôn – Mưa xuân” với 12 tuyệt phẩm của các thi sĩ Nguyễn Bính, Hàn Mạc Tử, TTKH, Vũ Cao, Vũ Đình Liên, Nguyễn Duy… là một trong nhưng CD ngâm thơ được tìm mua nhiều nhất trong 10 năm gần đây trên thị trường băng đĩa nước ta. Thúy Mùi còn là giọng ngâm chính trong các CD ngâm thơ được yêu thích như “Gái quê”, “Lỡ bước sang ngang”…
Từ diễn viên, năm 2008, NSND Trịnh Thúy Mùi được bổ nhiệm làm Giám đốc Nhà hát chèo Hà Nội thay NSND Quốc Chiêm đã về làm Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội. Khi Thúy Mùi nhận chức Giám đốc là lúc Nhà hát Chèo Hà Nội vừa sát nhập với Nhà hát Chèo Hà Tây để trở thành đơn vị Chèo lớn nhất đất nước. Không nhiều người nghĩ người nghệ sĩ nhỏ nhắn hồn hậu này có thể chèo lái thành công con thuyền Chèo khổng lồ nhưng quá phức tạp và nhiều chắp vá này trong cơn bão tố của sân khấu truyền thống.
Nhưng sau gần 10 năm (2008-2018), dưới sự chèo lái tài tình của Thúy Mùi, Nhà hát Chèo Hà Nội không những chỉ lớn mà còn mạnh, rất mạnh, trở thành đơn vị Chèo hàng đầu đất nước cả về hoạt động biểu diễn, doanh thu, đẳng cấp nghệ thuật. Về hoạt động nghệ thuật, năm nào Nhà hát cũng dàn dựng vài ba vở diễn và chương trình nghệ thuật mới, rất hài hòa giữa việc bảo tồn và phát triển. Tại các Cuộc thi Nghệ thuật Chèo chuyên nghiệp Toàn quốc năm 2011, 2013, 2016, Nhà hát luôn tham dự từ 2 đến 3 vở diễn và đều chiếm bảng vàng với các vở diễn “Quan lớn về làng” (2011), “Vương nữ Mê Linh” (2013) và “Nàng thứ phi họ Đặng” (2016) cùng rất nhiều huy chương vàng bạc cho các cá nhân nghệ sĩ. Bên cạnh kế hoạch phục dựng, tạo sức sống mới cho các vở chèo độc đáo mang thương hiệu riêng của đơn vị như “Kim Nham”, “Lưu Bình Dương Lễ”, “Quan Âm Thị Kính”, “Ai mua hành tôi”, “Thạch Sanh”, “Tấm Cám”, “Cô Son”, “Tú Uyên Giáng Kiều”, “Sợi tơ vàng”, “Cô thợ dệt”, “Mối tình Điện Biên”, “Ngọc Hân công chúa”, “Nàng Si Ta”, “Thái úy Lý Thường Kiệt”… dưới sự chỉ đạo quyết đoán của Giám đốc Thúy Mùi, Nhà hát Chèo Hà Nội đã thực hiện những vở chèo nhằm đến gần hơn với khán giả hôm nay với những cách tân hết sức táo bạo về quy mô dàn dựng, sự hoành tráng, hiện đại của trang trí phục trang như “Oan khuất một thời” (2010) và “Vương nữ Mê Linh” (2012). Bà được trao giải Đạo diễn xuất sắc nhất với vở diễn “Vương nữ Mê Linh” tại cuộc thi Nghệ thuật sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc Hải Phòng năm 2013.
Song song với dự định thực hiện dự án về một bảo tàng riêng của Nhà hát Chèo Hà Nội, Thúy Mùi đã thành công trong Dự án Sân khấu học đường, hướng về khán giả tương lai của nghệ thuật Chèo. Ðầu tiên là tham gia Dự án Sân khấu học đường của Bộ VH-TT&DL. Dự án kết thúc, Thúy Mùi lại đi gõ cửa UBND TP Hà Nội và được UBND TP phê duyệt Dự án Sân khấu học đường của riêng Hà Nội với vốn đầu tư vài chục tỷ đồng, bắt đầu thực hiện từ năm 2013.
Do luôn có các chương trình hoạt động phong phú, hấp dẫn, hiệu quả, đưa khán giả đến được với mình, Nhà hát Chèo Hà Nội thời gian Thúy Mùi làm giám đốc là đơn vị kịch hát truyền thống duy nhất trong cả nước luôn đỏ đèn trong thời buổi sân khấu mất khán giả nghiêm trọng hiện nay, anh chị em nghệ sĩ không chỉ có thể sống được với nghề, mà còn vươn lên chiếm lĩnh những đỉnh cao nghệ thuật.
Những năm công tác tại Nhà hát chèo Hà Nội, Thúy Mùi còn rất thành công với vai trò Tổng đạo diễn các chương trình nghệ thuật lớn của Trung ương và Hà Nội như: Kỉ niệm 125 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, Kỉ niệm 70 năm Ngày toàn quốc kháng chiến, Kỉ niệm 70 năm Ngày Thành lập Quốc hội nước CHXHCNVN, Kỉ niệm 85 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Đại hội Thể dục thể thao TP Hà Nội… Bà được trao tặng Huân chương Lao động Hạng 3 và vinh dự được tặng danh hiệu “Công dân Thủ đô ưu tú”, một danh hiệu dành cho những người có những đóng góp đặc biệt xuất sắc cho Thủ đô đất nước.
PGS Tất Thắng từng nhận xét về Nghệ sĩ nhân dân Thúy Mùi như sau: “Lo được cho anh em có đời sống vững vàng ở những năm sân khấu đầy thăng trầm thế này là cái tài của Thúy Mùi. Thế nhưng ở gương mặt nổi bật của sân khấu kịch hát này, tôi còn thấy cô ấy tràn đầy những khát vọng nghệ thuật và đã có thành công. Sân khấu hôm nay cần những nghệ sĩ, nhà quản lý tâm huyết như thế.”
Năm 2018, Thúy Mùi nghỉ hưu ở Nhà hát chèo Hà Nội. Là Ủy viên Ban Thường vụ Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN, bà chuyển sang nhận nhiệm vụ Giám đốc Trung tâm Bảo tồn và Phát triển Sân khấu VN của Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN. Vốn đã ôm ấp khát vọng từ lâu, bà đã âm thầm bắt tay xây dựng hai dự án tôn vinh sân khấu Việt Nam: Dự án “Bảo tồn và Khai thác Nghệ thuật Sân khấu Truyền thống VN” và Dự án “Vinh danh nghệ sĩ sân khấu VN”.
Nếu dự án “Bảo tồn và khai thác nghệ thuật sân khấu truyền thống VN” triển khai theo chiều rộng của nền sân khấu dân gian và bác học nước ta, thì dự án “Vinh danh nghệ sĩ sân khấu VN” lại tập trung vào nhân vật trung tâm, trụ cột của nền sân khấu. Mục tiêu chính của dự án nhằm giới thiệu, vinh danh các gương mặt nghệ sĩ cùng những thành tựu nghệ thuật và những đóng góp của các nghệ sĩ được tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, các tác giả, đạo diễn được giải thưởng Nhà nước, giải thưởng Hồ Chí Minh, tức là các đại diện xuất sắc nhất, các tinh hoa của nền sân khấu. Sản phẩm của dự án này sẽ là các chương trình Gala Ngôi sao sân khấu mà bà đã thực hiện năm 2017 và 2019 tại Cung Văn hóa Hữu nghị Thủ đô Hà Nội. Đây là một chương trình tập trung các ngôi sao tiêu biểu nhất đang hoạt động, đem đến cho khán giả các đô thị lớn các tiết mục nghệ thuật có chất lương cao va sức thu hút mạnh mẽ. Sản phẩm của dự án còn có sách in và DVD chân dung của tất cả các nghệ sĩ là đối tượng của dự án. Điều đáng ngạc nhiên là kinh phí để thực hiện hai dự án naỳ với số tiền vài chục tỷ đồng không hề xin ngân sách nhà nước mà vận động sự tài trợ của các doanh nghiệp và số thu từ hoạt động dịch vụ nghệ thuật của Trung tâm Bảo tồn và Phát triển Nghệ thuật Sân khấu VN do bà làm Giám đốc..
Theo NSND Trịnh Thúy Mùi, khi hai dự án trên hoàn thành sau đây chừng 5 năm, Trung tâm Bảo tồn và Phát triển Sân khấu VN sẽ tiến hành thực hiện Ngân hàng dữ liệu Sân khấu VN miễn phí trên internet, tạo điều kiện cho người hâm mộ trong và ngoài nước truy cập dễ dàng để tìm hiểu về sân khấu Việt Nam hôm qua và hôm nay.
Trong các hoạt động của Trung tâm, NSND Trịnh Thúy Mùi rất chú trọng đến việc dành tiền thu được tại các hoạt động để tài trợ cho các nghệ sĩ sân khấu già yếu, khó khăn. Trong hai năm vừa qua, Trung tâm đã dành hàng trăm triệu đồng cho hoạt động tình nghĩa này
Có lẽ chính tâm huyết, khát vọng và trách nhiệm dành cho sân khấu thể hiện qua những hoạt động phong phú, thành công, bỏng cháy ý chí tự lực tự cường để nâng cao vị thế của nghệ thuật và nghệ sĩ sân khấu trong sự nghiệp đổi mới, phát triển giao lưu hội nhập cũng như trong đời sống xã hội hôm nay đã đem đến cho NSND Trịnh Thúy Mùi số phiếu áp đảo của hội viên trong cả nước trong thăm dò chức danh Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN nhiệm kỳ IX. Và trong Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX vừa qua, Bà đã được Ban chấp hành mới với rất nhiều thành viên tiêu biểu nhiều thế hệ của sân khấu đất nước bầu làm Chủ tịch Hội với những tin tưởng và kỳ vọng lớn. (Cũng cần nói thêm có kết quả này là do các cơ quan lãnh đạo cấp trên đã chấp nhận gỡ bỏ áp đặt, thực hiện dân chủ tuyệt đổi, để cho Ban chấp hành được tự do bầu chọn vị thủ lĩnh xứng đáng cho Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam).
Hy vọng rằng với một nữ Chủ tịch có tài có tâm có tầm như NSND Trịnh Thúy Mùi và một Ban chấp hành có tới hơn một nửa là các thành viên mới trẻ trung, tài năng, nhiệt huyết, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam sẽ góp phần quan trọng việc đưa sân khấu Việt Nam vượt qua thời kỳ khủng hoảng nặng nề hiện nay, mở ra một thời hoàng kim mới, làm tròn sứ mệnh vẻ vang mà Đảng và nhân dân giao phó.
Phía trước, những trách nhiệm khó khăn nặng nề đang chờ đợi NSND Trịnh Thúy Mùi…
Phương Anh
