Jordana Cepelewicz, cây viết cấp cao của Tạp chí Quanta, cho biết toán học ở khắp mọi nơi, từ khoa học, công nghệ, kinh tế… cho đến các cuộc điều tra xã hội, nhưng nó thường không được đề cập nhiều trên các phương tiện truyền thông.
“Toán học ở xung quanh chúng ta, từ mô hình AI, cách thức hoạt động của tiền điện tử, đến cách thức lây lan của một bệnh truyền nhiễm. Có rất nhiều thử nghiệm và sáng tạo trong toán học”, Cepelewicz chia sẻ và nói thêm rằng các nhà báo không cần phải có nền tảng toán học tốt để kết hợp toán học vào bài báo của họ.
Báo chí toán học là gì?
Các bài báo về toán học không được viết thường xuyên, nhưng không phải vì thiếu nội dung. “Toán học là một lĩnh vực nghiên cứu rất tích cực. Điều đó có nghĩa là có rất nhiều khám phá đang diễn ra và chúng rất thú vị, hấp dẫn và quan trọng”, Cepelewicz nói. Cô liệt kê ra 3 loại hình báo chí toán học chính: Giải thích, điều tra dữ liệu và hồ sơ.
Toán học có mặt trong mọi mặt của đời sống xã hội, song lại ít được đề cập trong báo chí. Ảnh minh họa: GI
Những bài báo giải thích được sử dụng để bối cảnh hóa và làm sáng tỏ những vấn đề toán học trong ứng dụng hàng ngày và trong thế giới thực. Ví dụ: Các mô hình toán học nào đã được các nhà dịch tễ học sử dụng để xác định số lượng ca nhiễm cũng như tốc độ lây truyền trong đại dịch COVID-19.
Trong khi đó, các bài báo điều tra dựa trên dữ liệu toán học cho phép các nhà báo đưa ra kết luận hoặc tạo ra một câu chuyện từ các mẫu dữ liệu. Ví dụ: Một nhà báo có thể xem dữ liệu từ cơ quan bảo vệ môi trường để tìm ra các kiểu ung thư ở những khu vực ô nhiễm khác nhau hay dòng người di cư bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.
Cuối cùng, báo chí hồ sơ toán học đưa ra những hiểu biết sâu sắc về bản thân các nhà toán học, chẳng hạn như khám phá câu chuyện cá nhân hoặc công trình thường rất thú vị của họ. Năm ngoái, Cepelewicz đã viết một bài về nhà toán học Jun Huh, người đoạt giải thưởng Field danh giá và mô tả toán học như một phần mở rộng của thơ ca!
Cách tiếp cận để viết bài báo toán học
Không khó để các nhà báo tìm ra góc độ toán học cho một câu chuyện, nếu họ biết tìm ở đâu. Cepelewicz nói: “Có thể trích xuất một số vấn đề toán học từ hầu hết mọi thứ bạn đang đọc hoặc nghe về”.
“Nhưng làm thế nào để bạn tìm ra một ý tưởng toán học hay?”, cô tiếp tục. “Bạn bắt đầu bằng cách đặt câu hỏi. Nếu bạn đang nghe về điều gì đó, hãy chú ý đến điều khơi dậy sự tò mò của bạn”.
Nếu vấn đề khó tìm hơn, Cepelewicz khuyên bạn nên liên hệ với các nhà toán học và hỏi họ xem về chủ đề toán học nào đáng quan tâm, hỏi họ thấy điều gì thú vị vào lúc này, cho dù điều đó có thể không dẫn đến một câu chuyện ngay lập tức. Cepelewicz cũng thường xuyên đọc blog của các nhà toán học hoặc theo dõi họ trên mạng xã hội để tìm nguồn ý tưởng cho câu chuyện.
Cô nói: “Nghiên cứu một thứ gì đó liên quan đến toán học có thể cảm thấy khó khăn. Tôi thực sự phụ thuộc vào các cuộc phỏng vấn của mình để giúp tôi hiểu câu chuyện của mình nên về nội dung gì, và sau đó viết nó theo cách mà người đọc không biết gì cũng có thể hiểu được”.
Phỏng vấn các nhà toán học cũng cho phép Cepelewicz hiểu toán học đã giải một bài toán cụ thể như thế nào, điều này có thể giúp người đọc hiểu rõ hơn về một chủ đề phức tạp khác.
Sự thú vị trong báo chí toán học
Toán học có thể khó và việc hiểu các khái niệm có thể khiến bạn cảm thấy khó khăn, nhưng việc nói chuyện với một số nhà toán học về cùng một chủ đề có thể hữu ích. Cepelewicz nói: “Tôi nhận thấy rằng các nhà toán học có những cách suy nghĩ khác nhau về các khái niệm khác nhau”. Cô nhận thấy các nhà toán học phần lớn rất kiên nhẫn và sẵn sàng giải thích các chủ đề phức tạp.
Bằng cách kết hợp các quan điểm khác nhau vào bài báo của họ, các nhà báo có thể cải thiện sự hiểu biết về dữ liệu, sau đó có thể đưa nội dung tốt hơn cho độc giả. Điều quan trọng nữa là phải tìm ra lý do tại sao toán học lại thú vị và phù hợp với người đọc.
Cepelewicz cho biết, việc các nhà báo cảm thấy chưa chuẩn bị sẵn sàng cho các cuộc phỏng vấn về các câu chuyện liên quan đến toán học là điều bình thường, vì phần lớn tài liệu rất khó để phân tích đối với một người không phải là chuyên gia. “Tôi hỏi những câu hỏi đơn giản nhất trong mọi cuộc phỏng vấn mà tôi thực hiện, và đó là một phần rất cần thiết của quy trình”, cô đưa ra lời khuyên.
Bất chấp những khó khăn này, làm báo chí toán học vẫn có thể rất thú vị. Cepelewicz cho biết cô đã gặp những người tuyệt vời và học được rất nhiều điều mặc dù việc viết những câu chuyện toán học là đầy thử thách. Cô ấy cũng đã nhận được phản hồi tích cực từ độc giả, những người nói rằng họ đánh giá cao việc đọc nhiều hơn về một chủ đề mà trước đây họ không để ý và vì những nỗ lực của cô ấy.
“Đôi khi khi tôi bắt đầu một câu chuyện, tôi thường có thể cảm thấy choáng ngợp trước mức độ phức tạp của mọi thứ, nhưng khi tôi tìm hiểu sâu hơn về nghiên cứu của mình, mọi thứ trở nên rõ ràng và các khái niệm được kết nối với nhau, khoảnh khắc đó thật thỏa mãn”, cô chia sẻ và khích lệ những nhà báo muốn viết về toán học.
Hoàng Hải (theo IJNET)
Nguồn: Congluan.vn
https://www.congluan.vn/nhung-dieu-thu-vi-ve-bao-chi-toan-hoc-post261339.html
