Họa sĩ Thẩm Đức Tụ sinh năm 1942- Hội viên Hội mĩ thuật Việt Nam, nguyên chủ tịch Hội mĩ thuật Hà Nội, cán bộ trung ương đoàn thanh niên vừa mới qua đời ngày 18/4/2022. Bài viết về ông xin thay lời đưa tiễn người anh, một người bạn nghề tôi vô cùng kính trọng.
Có một họa sĩ mà nhắc đến tên thì hầu như những ai theo nghề vẽ ở Thủ đô thuộc lứa tuổi sáu bẩy mươi đều biết. Đó là họa sĩ Thẩm Đức Tụ.
Khác với họa sĩ Phạm Viết Song dạy vẽ tại nhà và tham gia hoạt động cho phong trào mĩ thuật Thủ đô những năm sau hòa bình lập lại 1955, Thẩm Đức Tụ lại là lứa sau, ăn lương bên Trung ương đoàn thanh niên lao động, và được giáo trách nhiệm dạy vẽ năng khiếu ở Cung Văn hóa thiếu nhi Thủ đô nhiều năm. Khá nhiều họa sĩ tên tuổi hôm nay từng được khai tâm nghề vẽ từ cung thiếu nhi này. Không biết âm nhạc, múa thế nào, còn về mĩ thuật thì số thụ giáo từ ông sau này thành họa sĩ, đếm thì cũng có hàng trăm. Nếu coi việc dạy phong trào ở cung thiếu nhi như trường lớp thì số trò của ông chỉ kém mỗi cụ Phạm Viết Song.
Năm 1970, chuyển công tác từ Thái Nguyên về Hà Nôi, nhà điêu khắc Vũ Tiến kéo tôi gia nhập Hội mĩ thuật thủ đô. Tôi đã gặp và quen biết Thẩm Đức Tụ từ đó.
Không nhớ Hội Mĩ thuật thủ đô qua bao đời lãnh đạo, nhưng tôi nhớ nhất vẫn là những khóa Thẩm Đức Tụ làm Chủ tịch. Ông là người rất có lòng với hội viên. Còn nhớ những năm 80 đói kém, ông cùng họa sĩ Văn Dương Thành tìm lên tận nhà máy giấy Bãi Bằng tổ chức triển lãm bán tranh cho hội viên. Lúc đó mua tranh nhiều nhất chỉ có chuyên gia Thụy Điển. Tôi cũng đã bán được tranh dịp ấy mà chẳng phải nộp phần trăm nào. Lúc ấy hội mĩ Hà Nội hoạt động trọng Hội liên hiệp văn học Hà Nội, chưa độc lập điều phối như hoạt động Hội hiện nay. Vậy mà mà ông đã từng tổ chức đưa tranh hội viên Hà Nội sang Cộng hòa dân chủ Đức triển lãm. Tôi nhớ khóa ông làm Chủ tịch, hội Hà Nội hoạt động tấp nập, triển lãm hàng năm rất nhiều.
Bỗng một lần ở trụ sở Hội ở Hàng buồm, gặp thấy ông buồn buồn, hỏi thì biết ông bị một hội viên vu cáo về chuyện ăn phần trăm phần nghìn gì đó ở những hợp đồng nghệ thuật mà ông đại diện tư cách pháp nhân Hội để kí cho hội viên. Chuyên gia gây rối này lèm bèm đủ nơi. Thật giả không biết thế nào. Chẳng có ai bênh ông. Ông cũng lặng lẽ chẳng thanh minh.Tôi bảo ông đó là chuyện vu cáo không có căn cứ. Ông buồn một thời gian dài. Rồi sau đó thì ông cũng rút lui thôi làm công tác Hội.
Nhưng nghiệp đời khó bỏ, trên chục năm trước ông loay hoay mượn chỗ tại cung Văn hóa Hữu nghị lại mở lớp phong trào, dạy vẽ, dạy cả làm sơn mài cho những người yêu vẽ mà không có điều kiện theo vào trường lớp. Học viên của ông khá đông ở đủ lứa tuổi ngành nghề, trong đó có cả nhưng hội viên chạy chợ. Ông dạy đủ chất liệu trong đó nhiêu khê nhất là chất liệu sơn mài. Rồi cũng tổ chức triển lãm cho học viên nối dài tới cả Huế, Sài Gòn. Có nhiều người thành danh từ lò nghiệp dư đó, trong đó ví dụ có Nguyễn Hồng vẽ sơn dầu, Nguyễn Thị Mai với những bức sơn mài lớn mở những triển lãm tầm cỡ ra cả nước ngoài. Ông luôn được nhiều bạn bè quý mến và có nhiều nơi hợp tác làm việc.
Mấy năm nay ông yếu. Tuổi Nhâm Ngọ 1942, thì nay đã sắp sang 80, lại thêm ại mấy lần tai biến nên ông phải rời công việc. Ông ở xa, sức khỏe tôi cũng thất thường nên chẳng có thể tìm đến để hỏi chuyện thêm về ông. Con người hiền lành phúc hậu đó cả cuộc đời như cái đầu máy kéo bền bỉ và lặng lẽ với các toa tàu tự nguyện, chẳng nề hà trong việc truyền dạy dù sức khỏe sa sút. Nó như cái nghiệp mà ông phải gánh. Thẩm Đức Tụ rõ ràng là cái tên rất đáng trân trọng trong trong biên niên sử Mĩ thuật Việt Nam, một người thày có công lớn dù không đứng trên bục giảng.
Dongngan Doduc/ Văn hiến Việt Nam
