Người dân Huế dường như đã quá quen thuộc với hình ảnh bà cụ lưng còng mời mọi người mua trống lùng tung và con vè ve. Tiếng “vo vo” từ những món đồ chơi tưởng chừng chẳng còn ai chơi nhưng vẫn luôn phát ra trên cầu Trường Tiền mỗi ngày.
Người lưu giữ tuổi thơ…
Hình ảnh cụ bà lưng còng, tóc bạc phơ ngồi bên vệ đường cạnh cầu Trường Tiền quay những món đồ chơi “độc nhất vô nhị”, với những người gắn bó lâu với Huế, chắc hẳn vẫn là hình ảnh giản dị, quen thuộc và khó quên.
Tên thật của mệ là Trương Thị Hường đã ngoài 75 tuổi, mệ bảo: “Làm cũng hơn 40 năm rồi. Còn hỏi tuổi của mấy con vè ve, cái trống lùng tung này ở đất Cố đô này cũng đã xấp xỉ 100 năm”. Ít ai có thể nhớ được rằng, món đồ chơi ấy ra đời từ bao giờ, tuy nhiên có một điều không thể chối bỏ được đó là tính thủ công, tính thẩm mỹ và nét đẹp văn hóa địa phương in dấu rất rõ trong từng món đồ.
Hai sản phẩm chính và duy nhất mệ làm là con vè ve và cái trống lùng tung. Sở dĩ gọi là con vè ve, vì âm thanh của loại đồ chơi này phát ra như tiếng ve kêu. Sản phẩm mệ làm ra có nguyên liệu khá đơn giản. Ống tre tròn được chia thành từng khoanh nhỏ tầm 3cm, giấy màu, bột mì được pha thành keo để dán. Nguyên liệu dễ tìm và dễ mua nhưng để làm ra sản phẩm tốn rất nhiều thời gian, công sức và tính tỉ mỉ rất cao. Nếu người không kiên nhẫn và cảm được giá trị thì khó lòng theo đuổi nghề được lâu năm như mệ Chiều.
Vang bóng một thời…
Với những người con đã gắn bó lâu với xứ Huế, hình ảnh con vè ve, cái trống lùng tung đã gắn liền với tuổi thơ họ một thời. Mệ Chiều chia sẻ: “Thời còn bao cấp, trẻ con thích chơi vè ve, lùng tung lắm. Ngày ấy, nhà mệ làm cả ngày cũng không đáp ứng đủ nhu cầu mua của trẻ con Huế. Họ hay mua hai món này để làm quà tặng dịp trẻ nhỏ đầy tháng. Cứ mỗi độ trung thu về là trẻ con lại mua những con vè ve, trống lùng tung để vui chơi, quay tay thật thích thú, làm cho không khí trung thu thêm phần mới lạ hơn. Đa số con nít Huế ngày ấy từ khi sinh ra đều đã được nghe tiếng vè ve, trống lung tung của nhà mệ làm”.
Thời đại thay đổi, trước sự lấn át dần của những món đồ chơi hiện đại và đặc biệt là sự “xâm thực” của đồ chơi Trung Quốc, đồ chơi dân gian dần mất bóng trong kí ức của lũ trẻ con ở Huế và trống lùng tung, con vè ve dường như cũng cùng chung số phận. Người lớn thay vì mua trống lùng tung bằng tre đã đổi sang mua trống đồ chơi được làm từ nhựa, lũ trẻ con giờ đây chỉ mê robot, ô tô, siêu nhân “made in China” màu sắc sặc sỡ, đèn điện nhấp nháy, còi hụ inh ỏi chát chúa chạy bằng pin.
Ngày ngày Mệ Chiều đều ra cầu Trường Tiền ngồi bán
Sợ nghề dần mai một không có ai để truyền nghề, không biết mệ Chiều còn theo cái nghề này được bao lâu nữa, bởi nhìn sức khỏe của mệ, những người từng tiếp xúc không khỏi lo lắng. Bước sang tuổi 75, lưng mệ đã còng đi rất nhiều, mái tóc bạc gần hết. Những lúc đau yếu, Mệ Chiều cứ hay nghĩ, nếu sau này mình mất đi thì còn ai nhớ đến mình và cái nghề này nữa không…
Mệ sợ khi đó sẽ không còn ai giữ được nghề và tiếng trống lùng tung, vè ve sẽ không còn kêu trên đất Huế nữa…
Hoàng Khanh
