Ngày (26/6/2025), Đảng uỷ, UBND xã Xuân Lam, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đã long trọng tổ chức Lễ hội tryền thống tại Đền Chính, hay còn gọi là Thuỷ Quốc Linh Từ. Đây là dịp để chính quyền và nhân dân địa phương cùng ôn lại truyền thống văn hoá tốt đẹp của quê hương, tưởng nhớ công ơn các bậc tiền nhân đã có công khai phá và xây dựng vùng đất này. Đồng thời lễ hội cũng là nơi để thắt chặt tinh thần đoàn kết trong cộng đồng dân cư, giao lưu học hỏi trao đổi kinh nghiệm trong đời sống văn hoá tâm linh.
Chương trình văn nghệ đậm chất văn hoá vùng đất núi Hồng sông Lam chào mừng Lễ hội
Tham dự lễ hội có đồng chí Hà Văn Trọng Chủ nhiệm UBKT Tỉnh uỷ Hà Tĩnh, các đồng chí lãnh đạo Huyện uỷ, HĐND, UBND huyện Nghị Xuân, lãnh đạo Thị xã Hồng Lĩnh, cùng các nghệ nhân thanh đồng đến từ 20 đền trong cả nước và đông đảo bà con nhân dân, du khách thập phương.
Đại biểu và đông đảo bà con nhân dân, du khách thập phương đến tham dự Lễ hội
Xã Xuân Lam ngày nay là một phần của vùng đất cổ Hoa Phẩm xưa, còn có những tên gọi như: Quả Phẩm, Tam Chế, Tam Đăng, Tam Xuân, nằm dưới chân các mỏm núi Hải Linh, núi Na, Ngọc Lầu, Mô Buồm của dãy Hồng Lĩnh; với các khe Chén, khe Muối, khe Sen, Khe Vực, Khe Sú, Suối Tiên…chảy ra sông Lam. Hoa Phẩm là vùng đất thiêng nên có nhiều nơi thờ cúng như chùa Kim Liên, chùa Am Dong, chùa Bạch Đế, Đền Lý Nguyên Phi (vợ vua Lý Thánh Tông), Đền Hiến Nhân (vợ vua Lê Lợi), gần đó là miếu thờ thầy địa lý (họ Trịnh), Đền Cồn Độc (thờ thầy đồ Trần Công), Đền Nhà Ông Nhà Bà, Đền Am Dong, ĐềnVực (thờ thầy thuốc), Đền Cơn Lim, Đền Cửa Giếng, Đền Khe Sú, Đền Khe Mạn; đặc biệt là Đền Chính hay còn gọi là Thủy Quốc Linh Từ (thờ Đức Vua Thủy Phủ).
Đền Chính – Thuỷ Quốc Linh Từ được phục dựng sẽ trở thành nơi sinh hoạt tín ngưỡng của bà con nhân dân và du khách thập phương
Tên gọi “Thủy Quốc Linh Từ” là cách gọi theo vị thần chủ được phụng thờ tại đền, còn gọi là Đền Chính, có thể hiểu theo nghĩa “Chính -Phụ”. Bởi lẽ tại vùng đất Tam Xuân xưa có rất nhiều ngôi đền thờ các vị thần khác nhau và đây là ngôi đền được xem là lớn nhất, linh thiêng nhất, có nhiều lễ hội nhất; đặc biệt là trong dịp lễ dâng tế Vua cha Bát Hải thì tất cả các đền trong vùng đều rước kiệu và lễ vật về tế lễ. Vì vậy mới có tên nôm là “Đền Chính” và cũng là một cách để người dân gọi chệch tránh phạm húy trong việc gọi tên các vị thần được tôn thờ.
Nghệ nhân ưu tú Phạm Quang Hồng – Thủ nhang Đền Chính, ôn lại truyền thuyết và công đức của các vị thần được thờ tự tại Đền
Đền được tiền nhân chọn xây dựng là nơi có thể đất “tọa sơn, hướng thủy” (lưng tựa núi, mặt hướng sông). Ngôi đền dựa sau là chân các chỏm núi Hải Linh, núi Na, Ngọc Lâu, Mô Buồm của dãy Hồng Lĩnh. Phía trước ngôi đền nhìn ra ngã 3 Tam kỳ của 3 con sông lớn hội tụ trước mặt. Được xây dựng ở vùng đất được xem là một trong “Nghi Xuân bát cảnh” (8 cảnh đẹp của huyện Nghi Xuân), theo tư liệu truyền ngôn “Đền Thuỷ Quốc Linh Từ” là ngôi đền thờ “Thuỷ Phủ” có niên đại hơn khoảng 800 năm, các vị thần thờ chính gắn liền với miền sông nước “Đức Vua Thuỷ Phủ” và “Đức Vua Cha Bát Hải Đồng Đình” là 2 vị thần đứng đầu “Thủy Phủ” trong hàng “Tứ Phủ” có công giữ nước và chiêu dân lập ấp từ buổi sơ khai, phò vua và các tướng lĩnh đánh đuổi giặc ngoại xâm vùng đất Hoan Châu lúc bấy giờ. Dân làng Chế tôn xưng ngài là Thành hoàng của làng, cầu mong được thần phù hộ che chở, cầu cho sóng yên, biển lặng, mùa màng tốt tươi, nhà nhà bình an, ấm no, hạnh phúc; ngoài ra Đền còn phối thờ Đức Thánh Trần “Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn” người được nhân dân ta tôn xưng là: Đức Thánh Trần.
Trang trọng Lễ tế Thánh tại đền Chính – Thuỷ Quốc Linh Từ
Theo Truyền Thuyết “Thuỷ Quốc Linh Từ” chính là nơi bàn giao công chúa “Huyền Trân” cho Vương Quốc Chiêm Thành (Công chúa Huyền Trân là con giái của Trần Nhân Tông, em gái của Trần Anh Tông) được gả cho quốc vương Chiêm Thành là Chế Mân vào năm 1306 để đổi lấy 02 châu là Châu Ô và Châu Lý (từ đèo Hải Vân – Thừa Thiên Huế đến phía Bắc Quảng Trị ngày nay), đây cũng là nơi Ngài đã hiện thân báo mộng và giúp Lê Lợi đánh tan quân Minh xâm lược ở thành Nghệ An nào năm 1425 và làm nên nghiệp.
Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, sự tàn phá của thiên nhiên và thời gian nên trong nhiều thập kỷ qua Thủy Quốc Linh từ gần như bị phế tích. Thể theo nguyện vọng của Nhân dân, vào đầu năm Giáp Thìn (2024), Cấp ủy, Chính quyền địa phương xã Xuân Lam – huyện Nghi Xuân đã kêu gọi, huy động các nguồn xã hội hóa để khôi phục lại ngôi Đền thiêng này, đồng thời sưu tầm, phục dựng lại các lễ hội truyền thống như vốn có trước đây.
Nghệ nhân Nhân dân Đồng đền Lưu Ngọc Đức thực hiện nghi lễ khai đền
Lễ hội Đền Chính – Thuỷ Quốc Linh Từ tổ chức lần thứ nhất, được Đảng uỷ, UBND xã Xuân Lam tổ chức rất trang nghiêm và trọng thể với các phần lễ và hội. Phần lễ gồm lễ tế Thánh, lễ đúc Đại Hồng Chung, phần chính lễ được tổ chức vào chiều tối ngày 26/6. Tại đây, các đại biểu được nghe ôn lại truyền thống lịch sử văn hóa của vùng đất xã Xuân Lam, nghe truyền thuyết và công đức của các vị thần được thờ tự tại đền cũng như quá trình xây dựng, trùng tu tôn tạo đền và ý nghĩa của văn hóa tâm linh đối với đời sống. Sau đó là màn pháo hoa rực rỡ cùng lễ khai đền trang nghiêm được tổ chức theo cổ lễ.
Lễ hội truyền thống tại Thủy Quốc Linh Từ năm 2025 được diễn ra trong không khí cả nước đang thực hiện việc sắp xếp, tỉnh gọn bộ máy, với phương châm: “Gần dân, sát dân, để phục vụ lợi ích chính đáng của Nhân dân”. Do vậy, thông qua Lễ hội này, Ban tổ chức mong muốn truyền tải các thông điệp “Đoàn kết để lưu giữ vốn quý của nền văn hóa dân tộc; Đoàn kết để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Đoàn kết để phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp”.
Nằm trong chuỗi sự kiện tại Lễ hội Đền Chính – Thuỷ Quốc Linh Từ năm nay, Ban tổ chức sẽ tổ chức chương trình “Liên hoan thực hành tín ngưỡng Tam phủ của Người Việt” trong 10 ngày, từ ngày 27/6 đến ngày 7/7/2025.
Ngọc Trâm
