Di tích Lịch sử Quốc gia khu Mộ và Nhà thờ Võ Xuân Cẩn thuộc 2 xã Tân Thủy và Cam Thủy (huyện Lệ Thủy, Quảng Bình). Di tích nằm trên gò đất ven sông Đâu Giang, thuộc thôn Tân Hòa, xã Tân Thủy được phục dựng trên nền nhà thờ Lệ Quốc cũ, sát Quốc lộ 1A, thuộc thôn Hòa Luật Nam, xã Cam Thủy. Ngày 25 tháng 6 năm 2024 vừa qua, khu di tích này đã đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Lịch sử Quốc gia.
Huyện Lệ Thuỷ đón nhận Bằng xếp hạng di tích lịch sử quốc gia Mộ và Nhà thờ Võ Xuân Cẩn
Võ Xuân Cẩn sinh ngày 14 tháng 11 năm 1772, ở xã Cam Thủy (huyện Lệ Thủy) – một vùng quê giàu truyền thống yêu nước, hiếu học. Từ thuở thiếu thời, Ông nổi tiếng là người chăm học, thông minh do được kế thừa từ một gia đình, dòng họ có truyền thống khoa bảng, nhiều người làm quan. Sớm xác định được con đường đi của mình với quan niệm “làm quan để gánh vác việc đời, thi hành việc nghĩa với mục đích cuối cùng là phụng sự nhân dân” – Võ Xuân Cẩn đã thi đậu Cống sĩ (ngang cử nhân) dưới thời chúa Nguyễn.
Năm 1802, ông vào làm ở Viện hàn lâm theo lời mời của vua Gia Long. Từ đó đến năm 1852, ông đã kinh qua nhiều chức vụ quan trọng trong triều: Thượng thư Bộ hình; Thượng thư Bộ công; Hàn lâm Viện học sĩ; Đông các Đại học sĩ; quản lý các việc Bộ lại; kiêm Lãnh quốc sử quán; Tổng tài Quốc sử quán. Trong suốt cuộc đời 50 năm làm quan của mình (1802-1852), Thái Bảo Đông các Đại học sĩ Võ Xuân Cẩn đã có rất nhiều công lao trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước, xứng đáng được lịch sử ghi nhận. Dù ở cương vị nào, ông cũng tỏ ra là vị quan có học vấn sâu rộng, lịch lãm, cương trực, thẳng thắn, thương dân, tận tụy với công việc, góp phần làm cho đất nước thái hòa. Ông mất vào tháng 4 năm 1852, thọ 81 tuổi. Ông là một nhân vật lịch sử khá nổi tiếng và cũng rất đặc biệt, là một vị quan dưới bốn triều vua mà vua nào cũng rất trọng dụng.
Sau khi Võ Xuân Cẩn mất, vua Tự Đức cho khắc bài thơ và bài minh của vua làm vào bia đá dựng ở chỗ đầu làng Hòa Luật, nhan đề “Tứ triều nguyên lão”. Bia có chiều cao 2,21m và rộng 1,18m. Đây là công trình nghệ thuật điêu khắc quý hiếm, độc đáo ở Quảng Bình đang được dòng họ lưu giữ và bảo tồn. Ba năm sau, vào năm 1885, vua Đồng Khánh cho xây dựng nhà thờ Lệ Quốc để thờ Võ Xuân Cẩn, tấm bia đá “Tứ triều nguyên lão” được đưa vào khuôn viên nhà thờ cho đến nay.
Nhà thờ của Đông các Đại học sĩ Võ Xuân Cẩn tại xã Cam Thủy, huyện Lệ Thủy
Với những giá trị tiêu biểu của di tích, ngày 04 tháng 11 năm 2020, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 3232/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Di tích lịch sử Mộ và Nhà thờ Võ Xuân Cẩn là Di tích Quốc gia. Nhưng, do vào thời điểm dịch bệnh Covid-19 đang lan rộng trên cả nước nên huyện Lệ Thủy chưa thể thực hiện được nghi lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích, đến ngày 25.6.2024 mới đây huyện Lệ Thủy mới tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng khu di tích Võ Xuân Cẩn.
Được biết, trên địa bàn huyện Lệ Thuỷ hiện có 21 di tích được xếp hạng, trong đó có 10 Di tích cấp quốc gia và quốc gia đặc biệt cùng 11 di tích cấp tỉnh
Minh Tâm
