Cặn kẽ là gì? Là kỹ lưỡng, chi tiết và đầy đủ ngọn ngành. Xã hội mình bây giờ có nhiều lộn xộn từ trên xuống dưới là bởi thiếu sự cặn kẽ nơi mỗi người, mỗi việc. Người có tính cặn kẽ không nhiều, không đủ để làm nền tảng cho sự phát triển tính cách cặn kẽ trong tính cách dân tộc. Sự thiếu khuyết ấy gây ra những hệ lụy rất lớn.
Người làm chính trị mà nghiên cứu một học thuyết không cặn kẽ, hiểu không đúng đủ, đem về dùng những lý lẽ ngụy biện để ép người khác phải đi theo thì gây họa cho đất nước.
Một người hiểu không cặn kẽ về ngành nghề mình làm thì sẽ chẳng thể tư duy phát kiến mà chỉ bắt chước làm theo. Việt Nam mình có được bao nhiêu sáng kiến, sáng tạo đóng góp cho nhân loại?
Một người không cặn kẽ về các giá trị sống ở đời, không cặn kẽ các khái niệm thì luôn mâu thuẫn với chính mình và với người khác dù có học vị cao.
Một người thầy không cặn kẽ có thể làm sai lạc tư duy của rất nhiều thế hệ.
Một người vợ người chồng không cặn kẽ sẽ gây ra nhiều hiểu lầm, mâu thuẫn gia đình không đáng có, việc giáo dục con cái không được chú trọng và cả yêu thương cũng hời hợt chẳng thể hạnh phúc mặn nồng.
Cặn kẽ là một tích cách được hướng dẫn, rèn luyện mà thành. Nó là một trong những yếu tố chính tạo nên sự tinh tế.
Trong rất nhiều bài viết về nền tảng giáo dục gia đình, tôi thường nhấn mạnh việc ba mẹ cần nói chuyện, giải thích cho con. Những giải thích đó cần bao gồm nhiều góc nhìn và luôn rõ ràng, rành mạch, phân định các ranh giới, cái đúng cái sai cụ thể. Sự cặn kẽ này mới chính là chìa khóa trong giáo dục, không phải là uy quyền, đòn roi và quát mắng, áp đặt.
Khi một đứa trẻ hiểu cặn kẽ về một việc, nó sẽ ít phạm sai lầm trong việc đó hơn, bởi nó đã biết tính toán và lường trước một số tình huống có thể gặp phải. Ba mẹ sẽ đỡ mệt hơn rất nhiều vì một lỗi lặp đi lặp lại của con.
Hãy bắt đầu dạy con tính cặn kẽ trong mọi việc sinh hoạt, học tập hằng ngày. Con ăn cơm, dạy con vét sạch thức ăn trong bát, đừng để lại hạt thừa. Giải thích cho con hiểu mình làm vậy là tôn trọng biết ơn công sức của người trồng lúa, của người nấu. Đừng chỉ ra lệnh, “Vét hết cơm đi, ăn thế à?” rồi thôi. Bởi cái sự ngưng ngang ở đây, không giải thích này, làm cho trẻ không hiểu mục đích của việc vét hết cơm trong bát. Không học được một bài học triết lý nào. Trẻ sẽ vì sợ ba mẹ mà vét, nhưng hôm nào tránh được ánh mắt thì trẻ sẽ không vét hết và ba mẹ thì cứ phải mất thời gian để ý và nhắc con mỗi ngày.
Dạy con quét cái nhà, hướng dẫn con quét và lau nóc tủ, gầm giường, gầm bàn gầm ghế, không chỉ là dạy quét nhà mà cần giải thích cho con hiểu rằng con cần nhìn lên nhìn ngang, nhìn xuống để bao quát và có tính toán trong việc thực hiện công việc. Trên trước trong ngoài theo thứ tự khoa học. Sau này khi lớn lên, với những việc lớn trong cuộc đời, trẻ sẽ có góc nhìn bao quát và biết nhìn người, nhìn việc, không chỉ nhìn một phía hạn hẹp. Sự cặn kẽ đến từ đó. Đừng chỉ quát con, “Quét nhà sao không quét gầm bàn?” Trẻ sẽ không hiểu bài học nào, trẻ siêng thì quét, lười thì sẽ bỏ qua.
Trẻ đánh nhau với bạn, ba mẹ cần hỏi con kỹ lưỡng để hiểu nguyên nhân và phải hỏi bạn của con theo cách lỹ lưỡng để hiểu góc nhìn của bạn con, hướng dẫn chúng giải quyết mâu thuẫn, phân tích cho chúng biết đứa nào sai cái gì, ở đâu. Trẻ sẽ học dược bài học hiểu mình hiểu người và biết sai đúng ra sao.
Một đứa trẻ không hiểu bài, không hỏi lại căn kẽ thì sẽ mất căn bản. Cô giáo đứng lớp không giải thích cặn kẽ về các khái niệm, các bài học cho học sinh thì trẻ em sẽ thành những con vẹt bị nhồi kiến thức. Tôi tiếp xúc với rất nhiều bạn trẻ và thường thắt ruột khi chúng đặt những câu hỏi hoặc phát ngôn, hành động không thể ngớ ngẩn hơn. Nếu có sự cặn kẽ trong gia đình, nhà trường, xã hội thì các em đã không trở nên như thế.
Hãy kiên nhẫn vì một đứa trẻ luôn năng động và ham chơi. Đó là quyền của chúng. Chúng sẽ không thể hiểu hết những gì bạn nói. Hãy cứ nhẹ nhàng, vui vẻ, giải thích cho con. Lặp đi lặp lại, hai đến ba lần, chắc chắn trẻ sẽ có ý niệm và dần dần thực hành theo, đồng thời nắm rõ và có hiểu biết thực sự trong những điều được học, sau đó bạn có thể yên tâm không cần phải lo nghĩ về điều đó nữa.
Mọi việc từ phức tạp cho đến đơn giản đều hàm chứa trong nó những bài học, những giá trị riêng. Hãy hướng dẫn cho trẻ một cách kỹ lưỡng nhất, đừng cho rằng trẻ còn nhỏ không hiểu gì, đợi lớn sẽ tự hiểu.
Hãy dạy cho trẻ không chấp nhận sự hời hợt trong tư duy. Hãy hỏi trẻ một cách cặn kẽ trong những điều trẻ kể. Hãy nói cặn kẽ mọi điều trẻ muốn biết, dĩ nhiên tùy độ tuổi mà có cách giải thích phù hợp, nhưng không được áp đặt trẻ, không được nói dối, nạt ngang bắt trẻ im mồm hoặc không lắng nghe trẻ.
Nói thì dễ, nhưng để dạy cho con tính cặn kẽ, ba mẹ phải học để có kiến thức và học tính cặn kẽ nếu mình chưa có. Các bạn thường nói con cái là tài sản, là tình yêu lớn nhất đời mình. Vì tình yêu lớn nhất đời mình, các bạn có học để thay đổi để hướng dẫn lại cho con? Mình tin là có. Bởi mình cũng vậy.
Nguyễn Thị Bích Ngà
