Việc Chén thuốc độc của Vũ Đình Long làm nên một mở đầu quang vinh 100 năm kịch nói VN cho thấy vị trí tiên phong của văn học, của các nhà văn trong việc hình thành và phát triển sân khấu kịch nói. Nhân vật trung tâm của một nền sân khấu nói chung và kịch nói nói riêng là nghệ sĩ biểu diễn, nhưng người bắt đầu của mọi bắt đầu lại là người viết văn.
Văn học kịch luôn là tiền đề mở đầu những vở diễn, tạo ra những đổi mới, làm nên những đỉnh cao của một nền sân khấu. Nói đến 100 năm kịch nói VN, những người đáng được nói đến đầu tiên là những nhà văn lớn: Vũ Đình Long, Thế Lữ, Vi Huyền Đắc, Nguyễn Huy Tưởng, Nguyễn Đình Thi, Hoàng Cầm, Học Phi, Lộng Chương, Xuân Trình, Lưu Quang Vũ…danh sách này có thể dài thêm mãi. Những người lãnh đạo đầu tiên của Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN là ba nhà văn Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Học Phi.
Nhà thơ Lưu Trọng Lư.
Thi sĩ Thế Lữ.
Nhà văn hóa Nguyễn Đình Thi
Nhà văn, nhà viết kịch Xuân Trình.
Nhà viết kịch Lưu Quang Vũ.
Nhà thơ Hoàng Cầm
Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng
Trong chương trình hành động khi phát biểu nhận chức đầu năm 2020 của Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN khóa IX, NSND Trịnh Thúy Mùi, có một đề mục tôi rất tâm đắc: Phối hợp thường xuyên với Hội Nhà văn VN để nâng cao chất lượng văn học sân khấu, thường xuyên tổ chức các hội thảo tọa đàm về văn học kịch.
Tuy nhiên gần 2 năm qua, không thấy chị đả động gì tới chương trình được kỳ vọng này.
Và ngay trong lễ kỷ niệm 100 năm kịch nói VN, 100 năm mà các nhà văn đã đóng góp vai trò rất quyết định tạo nên sự phát triển cũng như các thành tựu, không thấy lãnh đạo nào của Hội nhà văn như Nguyễn Quang Thiều, Trần Đăng Khoa xuất hiện, không thấy chương trình văn học kịch nào được nói đến.
Tôi nhớ mãi câu trả lời của đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh, khi tôi hỏi trong các giải thưởng điện ảnh danh giá mà ông có, ông nhớ nhất giải thưởng nào?
Đặng Nhật Minh trả lời ngay: Đó là Bông sen vàng trao cho bộ phim Thị xã trong tầm tay trong LHPVN 1984. Tôi hỏi vì sao? Ông nói: Vì đó là LHP trong Ban giám khảo có những nhà văn hàng đầu của đất nước như Nguyễn Đình Thi, Chế Lan Viên, Huy Cận…chứ không chỉ có các nhà làm phim tự thổi kèn khen lấy với nhau.
Có lẽ, với sân khấu, vị trí của nhà văn của văn học kịch quan trọng không kém nếu không nói là hơn.
Nhìn hoạt động tất bật, đầu tắt mặt tối của NSND Trịnh Thúy Mùi trong tuần lễ 100 năm kịch nói VN vừa qua mà thấy ái ngại cho chị. Nào báo cáo chính lễ kỷ niệm, nào chỉ đạo nghệ thuật phục dựng Chén thuốc độc, nào chỉ đạo hội thảo khoa học, nào ký bằng khen, nhận bằng khen…đều một tay chị. Các vị lãnh đạo chủ chốt khác của Hội đâu cả rồi, sao lại trốn hết để một mình Trịnh Thúy Mùi phải “độc diễn” như tổng thống VNCH Nguyễn Văn Thiệu trước năm 1975, đến quá sức, đến bơ phờ, đến tội nghiệp như thế.
Và nhất là sự không có mặt của lãnh đạo Hội Nhà văn và các nhà văn hàng đầu đất nước. Họ bị bỏ quên hay có mời mà không đến. Để giải quyết hai câu hỏi khó nhất và liên quan mật thiết với nhau cho tương lai của kịch nói và sân khấu VN: kịch bản và khán giả. Chủ tịch Trịnh Thúy Mùi nên nhớ tới chương trình hợp tác với Hội Nhà văn chị từng đề ra 2 năm trước.
Hội Nhà văn và giới văn học, đặc biệt là các nhà văn hàng đầu cũng nên coi sân khấu thuộc trách nhiệm của mình. Đã từng có các ban văn học kịch thuộc Hội Nhà văn và Viện Văn học. Đào tạo tác giả kịch bản đúng là quan trọng hàng đầu nhưng một mình giới sân khấu chay không thể làm được khi các nhà văn lớn am hiểu sân khấu luôn đứng ngoài để giới sân khấu đóng của dạy bảo nhau trong các khóa đào tạo, các trại sáng tác, các Liên hoan sân khấu. Hội Sân khấu nên tìm cách đặt hàng các nhà văn hàng đầu viết kịch hay chuyển các tác phẩm văn học xuất sắc thành kịch bản sân khấu.
Và tại sao Hội Nhà văn không tự mở các lớp đào tạo và trại sáng tác kịch nói và sân khấu và chọn các kịch bản giới thiệu cho các đơn vị sân khấu, hội Sân khấu hay Cục Nghệ thuật biểu diễn? Văn học kịch là việc của giới Văn chương mà!
NTK
