Xóm Khuổi Khon (xã Kim Cúc, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng) là vùng đất sinh sống lâu đời của đồng bào Lô Lô.
Với hệ thống văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú, đa dạng và các phong tục tập quán đặc sắc, Khuổi Khon đang trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong hành trình khám phá Non nước Cao Bằng. Phát triển du lịch giúp đồng bào Lô Lô xóa đói giảm nghèo trở thành định hướng của cấp ủy, chính quyền các cấp tỉnh Cao Bằng.
Địa phương xác định phát triển du lịch cộng đồng ở Khuổi Khon là giải pháp để vừa phát triển kinh tế – xã hội, vừa bảo tồn, phát huy tốt các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Lô Lô. Bà Hoàng Thị Đà, Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng cho biết: Xóm Khuổi Khon nằm cách trung tâm huyện Bảo Lạc khoảng 16 km. Xóm có 62 hộ, gần 300 nhân khẩu, 100% là người dân tộc Lô Lô. Trước đây, 50% số hộ đồng bào Lô Lô ở Khuổi Khon là hộ nghèo, cận nghèo. Từ khi người dân bắt tay vào làm du lịch tỉ lệ hộ nghèo giảm rõ rệt. Hiện nay, xóm chỉ còn 10/62 hộ nghèo (chiếm hơn 16%).
Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Lạc chia sẻ: Đề án “Bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Lô Lô gắn với phát triển Điểm du lịch cộng đồng xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng” có tổng mức đầu tư 5 tỷ đồng. Trong năm 2020, dự án đã tu bổ, sửa chữa 5 ngôi nhà ở truyền thống, một nhà văn hóa sinh hoạt cộng đồng và một số công trình phụ trợ khác.
Là một trong những người đi đầu của xóm Khuổi Khon trong kinh doanh dịch vụ lưu trú cho khách du lịch, ông Chi Viết Hải cho biết, gia đình ông có ngôi nhà sàn mang nhiều nét truyền thống của người Lô Lô. Nhà làm bằng vật liệu chính là gỗ và tre, gồm 5 gian, 4 mái, cửa ở chính giữa. Nhờ sự hỗ trợ của ngành Văn hóa tỉnh Cao Bằng, ông đã sửa chữa, mua sắm nhiều vật dụng để phục vụ khách du lịch. Trong thời gian cao điểm du lịch, gia đình ông có nhiều khách Tây đến tham quan. Ông thu mỗi khách lưu trú từ 50-100 nghìn đồng/ngày; thu nhập từ du lịch khoảng 30 triệu/năm. Với thu nhập này đã giúp gia đình ông thoát nghèo, có cuộc sống ổn định và tạo thêm nguồn lực để phát triển kinh tế.
Ông Chi Viết Hải cũng là một trong những người hiến đất để xóm phát triển du lịch. Năm 2020, ông đã hiến 88 m2 đất để làm đường vào nhà sinh hoạt cộng đồng của bản. Nhà sinh hoạt cộng đồng trưng bày mô hình trống đồng Lô Lô, trang phục, xe đồ chơi bằng gỗ, khung cửi và sa quay sợi, loỏng đập lúa, cày gỗ, bừa, cào, yên ngựa, thồ hàng của người Lô Lô. Ông Hải nhấn mạnh, du khách đến Khuổi Khon sẽ được thăm các mô hình trưng bày trong nhà sinh hoạt cộng đồng, thưởng thức dân ca dân vũ của đồng bào Lô Lô. Qua đó sẽ thu hút thêm nhiều khách du lịch đến với Khuổi Khon…
Anh Chi Văn Khôn (xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc) – một trong những hộ mở dịch vụ homestay ở Khuổi Khon chia sẻ, du khách rất hào hứng khi được nghỉ tại nhà sàn, trải nghiệm các hoạt động hằng ngày cùng với người dân như chế biến các món ăn truyền thống, chăm sóc gia súc, gia cầm, thêu, dệt thổ cẩm nên gia đình anh đã mở dịch vụ lưu trú phục vụ khách du lịch. Từ khi làm homestay, thu nhập của gia đình anh ổn định hơn, từng bước đủ điều kiện để phát triển, tạo thêm thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống…
Theo ông Sầm Việt An, Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Cao Bằng, để phát triển du lịch ở Khuổi Khon, ngành Văn hóa tỉnh Cao Bằng cần tiếp tục mở các lớp truyền dạy các nghề đan lát, thêu thùa; lựa chọn những bài hát, điệu múa đặc sắc để dàn dựng, hướng dẫn luyện tập, bồi dưỡng kỹ năng trình diễn cho các nghệ nhân và đội văn nghệ để phục vụ khách du lịch; vận động người dân thành lập tổ thêu, dệt vải để may trang phục truyền thống cho gia đình và bán cho du khách đến trải nghiệm. Bên cạnh đó, quan tâm nâng cao chất lượng các dịch vụ trải nghiệm văn hóa bản địa cho du khách như ngủ nhà sàn, chế biến các món ăn truyền thống, chăm sóc gia súc, gia cầm, thêu, dệt thổ cẩm, tham gia các hoạt động giao lưu văn nghệ cùng dân bản… Người dân cần có ý thức giữ gìn nguyên vẹn bản sắc văn hóa, trang phục độc đáo, nghề thủ công truyền thống cũng như nâng cao ý thức bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và môi trường sinh thái…
Trong thời gian tới, huyện Bảo Lạc sẽ gắn Đề án Quy hoạch phát triển điểm du lịch cộng đồng xóm Khuổi Khon với chương trình xây dựng nông thôn mới và các chương trình mục tiêu quốc gia để lồng ghép nguồn lực thực hiện nhằm giúp Khuổi Khon trở thành một trong những địa chỉ du lịch cộng đồng thu hút khách du lịch, nhất là du khách người nước ngoài ưa khám phá.
