Được phân công tăng cường cho các tỉnh biên giới phía Bắc, sáng 16 thàng 02 năm 1979 (sau Tết Tân Mùi ít ngày) tôi mua vé máy bay đi Cao Bằng (lúc đó có đường bay Hà Nội Cao Bằng), người bán vé cho biết không bán vé khứ hồi. Tôi nghĩ, thế là chiến tranh sắp xẩy đến rồi!
Máy bay vừa hạ cánh, tôi vội vàng về ngay nhà giao tế của tỉnh, định nghỉ lại qua đêm ở đây, sáng mai sẽ xuống biên giới. Rất may, chiều hôm đó có xe về huyện Hòa An. Tôi theo xe đến thị trấn Nước Hai và nghỉ tại nhà khách của Huyện ủy. Sáng hôm sau khoảng 6 giờ sáng ngày 17 tháng 02, tôi nghe đâu đó tiếng đại bác nổ rền vang mỗi lúc một gần, đến chừng 8-9 giờ từng đoàn xe tăng Trung Quốc, cắm cở đỏ, cạnh sườn xe trong vòng tròn đỏ, giữa có ngôi sao vàng, in hai chữ Hán “bát nhất” ( 1- 8, tức ngày thành lập quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc 01 tháng 8), từ huyện Thông Nông nối đuôi nhau vừa chạy vừa bắn loạn xạ vào các làng bản của ta dọc hai bên đường, đốt cháy nhà cửa, giết hại dân lành, đang hùng hổ tràn qua thị trấn Nước Hai, nhưng khi vừa đến Bản Sẩy, xã Bế Triều, huyện Hòa An, liền bị các chiến sỹ Đại đội 10, Tiểu đoàn 9 Sư đoàn 346 (bí danh Đoàn Tân Trào) giáng một đòn chí mạng, bắt sống và tiêu diệt gọn 12 chiếc ngay loạt đạn đầu. Mặc cho bom đạn nổ chát chúa liên hồi, tôi vẫn một mình xông ra ghi được trận chiến khốc liệt ngay sáng hôm đó giữa bộ đội ta và quân bành trướng Bắc Kinh và trận đầu chúng ta đã giành thắng lợi lớn.
Buổi chiều, tôi được tin tại thị xã Cao Bằng, xe tăng Trung Quốc vượt qua biên giới, từ Đông Khê, theo quốc lộ số 4 vừa tiến đến đồi Pháo Đài (trung tâm thị xã Cao Bằng) đã bị bộ đội địa phương bắn cháy, một số chạy thục mạng lên đồi Nà Toòng, ngoại ô thị xã Cao Bằng, nhưng vẫn không thoát khỏi đòn giáng trả B40-B41 của đơn vị bộ đội địa phương thị xã làm nổ tung nhiều chiếc xe tăng của giặc. Tôi đã nhanh chóng chạy bộ, vượt qua đoạn đường trên 20km, từ Bản Sẩy đến thị xã Cao Bằng và đã ghi được những chiếc xe tăng giặc bị quân dân ta bắn nát có chiếc đang còn bốc khói khét lẹt.
Sau khi chụp ảnh xong, tôi vào ngay Sở Chỉ huy Tiền phương của Thiếu tướng Đàm Quang Trung, Tư lệnh Quân khu I và đồng chí Dương Tường, Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng, xin giúp đỡ. Được sự chỉ dẫn tận tình, từ tối hôm đó tôi theo một toán dân quân du kích, băng rừng lội suối suốt mấy ngày liền, đến rạng sáng ngày 24 tháng 02 mới ra được quốc lộ 3, gần cầu Tài Hồ Sìn. Tại đây, tôi thấy ở mé đường một chị phụ nữ, nằm sóng soại, bất tỉnh, máu me đầy người và lan ra cả mặt đường, ngồi cạnh là một bé gái khoảng 2-3 tuổi, gầy xo, đói khát đang mếu máo! Dụi mắt nhìn mọi người trong nỗi sợ hải. Tôi liền lấy máy ảnh ra chưa kịp chụp, thì bỗng một chiếc comangca quân sự trườn tới. Nhanh như chớp, một nữ chiến sỹ lưng đeo ba lô, vai khoác súng AK, nhảy xuống ôm chầm lấy bé. Sẵn máy trong tay tôi thu gọn ngay hình ảnh rất thương tâm ấy vào ống kính. Cùng lúc, tiếng súng nổ đì đoàng khắp nơi cùng tiếng đại bác gầm rú lẫn tiếng kêu la thất thanh, hoảng hốt của con trẻ và phụ nữ…
Mọi người chạy tán loạn, chưa kịp hỏi han điều gì, tôi vội men theo đường số 3, khi còn cách thị xã Cao Bằng 3km, tại một khúc quanh, tôi lại ghi được hình ảnh một đơn vị bộ đội đang hành quân cấp tốc chi viện cho chiến trường biên giới.
Theo chỉ dẫn của các đồng chí Bộ chỉ huy Tiền phương, tôi luồn rừng về tới đội du kích xã Hoàng Tung, huyện Hòa An, đang đánh trả địch quyết liệt và chụp một tổ phục kích của bộ đội địa phương thị trấn Nước Hai.
Tạm biệt Hòa An tôi lên đường, đến tác nghiệp tại trận địa dân quân xã Trưng Trắc, dưới chân đèo Mã Phục. Từ trên đèo, tôi nhìn thấy ở một “cua tay áo” có một tổ chiến sỹ đang ém mình sau những mô đá, từ trên cao bắn xối xả vào đội ngũ của quân giặc đang hung hăng tràn lên. Bọn chúng ngã xuống như rạ, không kịp ngáp!
Vượt dèo Mã Phục, tôi vào Trùng Khánh, xuống xã Đình Phong, ghi hình ảnh tổ xung kích Hoàng Văn Khoáy, bộ đội Trùng Khánh đang tấn công địch từ thác Bản Dốc kéo lên.
Theo sự dặn dò của các đồng chí ở Sở Chỉ huy Tiền phương, tôi rời Trùng Khánh, quay về Tà Lùng (huyện Quảng Hòa), đến với các chiến sỹ Trung đoàn 567, đang chặn đứng quân địch ngay trên đèo Khau Chỉa, cách Tà Lùng khoảng 12 km. Đường đi rất hiểm trở, một bên là núi cao dựng đứng, một bên là vực thẳm. Chỉ có một con đường độc đạo. Tại đây quân giặc tổ chức nhiều đợt tấn công, nhưng tất cả đều bị chặn đứng trước hỏa lực mạnh của bộ đội 567, khiến bọn giặc không thể nào vượt qua được, bị tổn thất rất nặng nề, buộc chúng phải rút chạy về bên kia biên giới.
Từ Quảng Hòa, tôi lần về với Trung đoàn 677, sư đoàn 346, (tôi đã chụp ảnh trận đánh của họ tiêu diệt và bắt sống xe tăng địch ở Bản Sẩy, Hòa An, sáng ngày 17/02) đang chiến đấu với quân xâm lược Trung Quốc ở bình độ 700, trên đồi Quyết Tử và ở cao điểm 800, Trà Lĩnh. Qua Trà Lĩnh, tôi vượt đèo Mã Quỷnh, đên với bộ đội chủ lực huyện Thông Nông đang chiến đấu, bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc thân thương.
Để lại Thông Nông phía sau, tôi nhanh chóng Theo chân người giao liên đến với Tiểu đoàn 6, Trung đoàn 246, Sư 346, đang nhả đạn vào đội hình địch đang tháo chạy về bên kia biên giới ở Sóc Giang, Hà Quảng, Cao Bằng.
Với trách nhiệm một phóng viên chiến trường, tôi không chỉ ghi lại tinh thần chiến đấu anh dũng của quân dân biên giới, mà còn ghi được những chiến công của họ trong từng trận đánh, bắn cháy và bắt sống hàng chục xe tăng, thu hàng vạn vũ khí, đạn dược, khí tài các loại, tiêu diệt hàng ngàn tên và nhiều tên bị bắt làm tù binh. Đặc biệt tôi không quên ghi lại những tội ác của bọn chúng, giết hại hàng trăm người vô tội, phần lớn là đàn bà trẻ con, với kiểu giết người thời trung cổ, bằng cách đập đầu, chặt chân tay rồi quảng xuống giếng, xuống suối.., đốt phá nhà cửa, san bằng hàng loạt phố phường, phá nát đình chùa, bệnh viện, đánh sập cầu cống, nhà máy thủy điện, bắn giết trâu bò, đốt thóc gạo…Tội ác của bè lũ xâm lược , kẻ thù truyền kiếp của nhân dân ta , chắc chắn “Trời không dung đất không tha”.
43 năm trôi qua, những chiến địa khóc liệt ngày ấy nay đã hồi sinh, phát triển đầy sức sống. Nhưng mỗi người dân Việt, chưa bao giờ nguôi ngoai nỗi đau thương mà kẻ thù đã gây ra cho chúng ta. Những tấm ảnh vệ quốc ngày nào sẽ mãi mãi khắc sâu tinh thần anh dũng, kiến cường của người dân Việt chúng ta.
Và cũng cần khẳng định rằng: Đây là cuộc kháng chiến chống xâm lược của dân tộc Việt Nam. Về bản chất – tuy cuộc chiến diển ra rất ngắn ngủi – nhưng nó không khác gì các cuộc kháng chiến oanh liệt trong lịch sử nước nhà như nhà Lý chống quân Tống, nhà Trần 3 lần chiến thắng quân Nguyên, nhà Lê tiêu diệt quân Minh và Quang Trung – Nguyễn Huệ đại phá quân Thanh chỉ diễn ra trong vòng 10 ngày đã diệt gọn 20 vạn quân của Tôn Sỹ Nghị năm 1789. Ngày nay hàng năm đến ngày 05 tháng 5 Âm lịch chúng ta vẫn kỷ niệm trọng thể chiến thắng này tại gò Đống Đa, Hà Nội.
Bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó Chủ tịch nước từng nói: “Chiến tranh biên giới phía Bắc là một câu chuyện buồn trong lịch sử, một câu chuyện buồn trong quan hệ Việt Nam-Trung Quốc. Dẫu vậy, nó vẫn là lịch sử.
… và đã là lịch sử, phải nhìn nhận nó với sự thật đầy đủ. Sẽ không thể không nhắc đến ngày 17 tháng 02 năm 1979, ngày mà cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc đã nổ ra, ngày mà hàng ngàn con em chúng ta hy sinh để bảo vệ biên cương của Tổ quốc. Nhắc để dân ta nhớ, biết ơn và tôn vinh những chiến sỹ và đồng bào đã hy sinh để bảo vệ biên cương Tổ quốc, như chúng ta đã và sẽ vẫn tôn vinh bao nhiêu anh hùngs, liệt sỹ trong cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc trước đâys…”
Trần Mạnh Thường/VHVN
