Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2019 chính thức được khai mạc vào cuối tuần qua với hơn 600 nghệ sĩ, diễn viên thuộc 11 đơn vị nghệ thuật tuồng, dân ca kịch trên cả nước đã hội tụ về Thanh Hoá để tranh tài. Có thể nói đây là lực lượng những hạt nhân nòng cốt, là tài năng của hai loại hình nghệ thuật truyền thống tuồng và dân ca kịch.
Tham gia liên hoan lần này có 7 đơn vị tuồng và 4 đơn vị dân ca kịch đến từ ba miền đất nước tham gia 9 vở tuồng và 7 vở dân ca kịch. Tuy số lượng vở diễn không nhiều với các loại hình nghệ thuật khác nhau nhưng sức sống bền bỉ và phong cách nghệ thuật của từng đơn vị đã được khẳng định qua năm tháng, góp phần vào sự độc đáo và phong phú của sân khấu truyền thống nước nhà.
Không hạn chế đề tài, đón phong cách dàn dựng mới
Với quy chế mở, không hạn chế về đề tài cho các vở diễn tham gia liên hoan đã tạo sự đa dạng, phong phú cho các đề tài từ chính sử, dã sử, dân gian cho tới hiện đại. Trao đổi với Văn Hoá, PGS.TS Trần Trí Trắc, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật liên hoan nhận định: “Có thể nói sân khấu tuồng và dân ca kịch đang trở nên rất cũ so với các loại hình nghệ thuật đương thời nên khán giả ngày càng thiếu mặn mà với các loại hình sân khấu này. Liên hoan là một sự kích cầu đối với nghệ thuật truyền thống, đòi hỏi phải có sự thay đổi, thậm chí là phải có sự cải cách. Đơn cử như với sân khấu tuồng, trước đây là dòng tuồng cổ, tuồng phong kiến và hiện nay có thể coi là tuồng cách mạng”.
Cũng theo TS Trần Trí Trắc, tuồng cách mạng đang lỗi nhịp với thời cuộc của thời đại 4.0, điều này đòi hỏi những người quản lý cũng như sáng tạo nghệ thuật tuồng phải có sự tìm tòi mới trong phương pháp tiệm cận khán giả cũng như trong cách thể hiện tác phẩm nghệ thuật của mình. Tiêu chí của Hội đồng nghệ thuật cũng là những tiêu chí trong quy chế chấm giải và khen thưởng liên hoan. Để đảm bảo tính chính xác, khách quan, công bằng, Hội đồng nghệ thuật họp, thảo luận, bàn bạc dân chủ và sẽ chấm điểm độc lấp bằng phiếu kín và giao cho tổ thư ký sau khi kết thúc mỗi cuộc họp.
Sẽ chọn những “cột cờ” xứng đáng
Những khó khăn về thiếu tác giả, đạo diễn và nghệ sĩ trẻ tài năng là vấn đề lớn mà các nhà hát, các đơn vị nghệ thuật tuồng và dân ca kịch đã phải đối diện nhiều năm nay. Đó cũng là lý do mà tham gia liên hoan vẫn là những cái tên quen thuộc như các tác giả Nguyễn Sỹ Chức, Nguyễn Xuân Đức, Nguyễn Đăng Chương, Văn Trọng Hùng, Đinh Bằng Phi…, các đạo diễn gồm NSND Lê Tiến Thọ, NSND Lê Hùng, NSND Hoài Huệ, NSND Hồng Lựu, Đặng Bá Tài…
Cũng dễ hiểu khi có những tác giả, đạo diễn như tác giả Nguyễn Sỹ Chức có tới 6 vở, NSND Lê Tiến Thọ dàn dựng 4 vở bởi lẽ sân khấu tuồng và dân ca kịch vốn là những lãnh địa mà không phải tác giả, đạo diễn nào cũng có thể bước vào nếu không thực sự am hiểu, không có nghề. Chặng đầu của liên hoan mới có 3 đơn vị dự thi, đó là Nhà hát NTTT Thanh Hoá với Triết vương Trịnh Tùng, Nhà hát Nghệ thuật Ca kịch Huế với Cái mẻ kho, Nhà hát Tuồng với Trung thần. Là chặng đầu thôi nhưng sự xuất hiện của đạo diễn trẻ Hoàng Quỳnh Mai lần đầu bén duyên với tuồng cũng đã tạo ấn tượng khá đặc biệt đối với đồng nghiệp và khán giả bởi phong cách dàn dựng chắc chắn với những thủ pháp dàn dựng mới, hấp dẫn và cũng đã lấy không ít nước mắt từ khán giả bởi câu chuyện về nhân vật lịch sử tả quân Lê Văn Duyệt. Nỗi lo thiếu tài năng trẻ cho sân khấu tuồng, dân ca kịch luôn hiện diện đối với các đơn vị nhưng thật đáng mừng vì tham gia những vai chính trong vở Trung thần đều là những nghệ sĩ còn rất trẻ và họ diễn rất nồng nàn, đầy nhiệt huyết.
Mới chỉ là 3 vở diễn nhưng rõ ràng đã thể hiện rõ sự cầu thị khi đến với liên hoan của các đơn vị và đông đảo các nghệ sĩ là làm sao khoe được những ưu thế của đơn vị mình với đồng nghiệp với những nỗ lực cao nhất. Cũng mong chờ những đạo diễn trẻ khác lần đầu tiên bén duyên với tuồng như NSƯT Triệu Trung Kiên giống như NSND Hoàng Quỳnh Mai.
Sẽ không có sự ưu tiên giữa đạo diễn già với đạo diễn trẻ, sẽ không có chuyện vì là NSND sắm vai nên phải trao giải vàng nếu không xứng đáng và nếu như diễn viên trẻ xuất sắc trong vai phụ vẫn có thể được “vàng”… Đó là những chia sẻ đầy quyết tâm làm sao chấm khách quan để chọn được những “cột cờ” xứng đáng từ các thành viên của Hội đồng nghệ thuật, họ là những tên tuổi uy tín của sân khấu. Quả đúng, đến giai đoạn hiện nay khi sân khấu truyền thống, đặc biệt là tuồng và dân ca kịch đều đang chịu nhiều áp lực trước việc giữ gìn và phát huy vốn nghệ thuật của cha ông trong cơ chế thị trường. Các đơn vị và nghệ sĩ rất cần nhìn vào những tác phẩm nghệ thuật có chất lượng, những tài năng thực sự để có căn cứ phấn đấu, duy trì nghiệp tổ.
Lòng yêu nghề của nghệ sĩ cùng với hướng phát triển nghệ thuật đúng của các đơn vị để xây dựng những tác phẩm nghệ thuật chất lượng cao tìm lại phong độ cho tuồng và dân ca kịch trong cơ chế thị trường hôm nay là nỗ lực lớn đáng ghi nhận tại liên hoan lần này.
(Thứ trưởng Bộ VHTTDL Lê Khánh Hải, Trưởng ban chỉ đạo Liên hoan)
Theo Baovanhoa
