Hòn Vọng Phụ – hay được gọi tháp Chăm Hòn Chuông, được xem là ngôi tháp Champa còn tồn tại có vị trí xây dựng cao nhất Việt Nam so với mặt nước biển, được tỉnh Gia Lai vừa phê duyệt dự án đường kết nối di tích tháp Chăm Hòn Chuông với tổng vốn 125 tỉ đồng.
UBND tỉnh Gia Lai vừa phê duyệt dự án đường kết nối di tích tháp Chăm Hòn Chuông với tổng vốn 125 tỉ đồng, do UBND xã Đề Gi làm chủ đầu tư; thời gian thực hiện từ năm 2025 – 2027.
Theo đó, tuyến đường có chiều dài khoảng 6,2 km (đường cấp C), điểm đầu tại Km8+200 tuyến ĐT.636 và điểm cuối thuộc khu vực tháp Chăm Hòn Chuông. Mặt đường rộng 6,5 m, kết cấu bê tông xi măng, bảo đảm khả năng lưu thông ổn định trong điều kiện địa hình đồi núi.
Theo UBND tỉnh Gia Lai, dự án kỳ vọng hình thành tuyến giao thông hoàn chỉnh, đảm bảo tiếp cận thuận lợi và an toàn cho công tác quản lý, bảo vệ và trùng tu di tích tháp chăm Hòn Chuông.
Đồng thời góp phần phát huy giá trị di sản văn hóa – lịch sử; phục vụ phát triển du lịch văn hóa và du lịch sinh thái gắn với Khu di tích Quốc gia Núi Bà. Ngoài ra, tuyến đường tạo động lực khai thác hiệu quả quỹ đất khu vực, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội xã Đề Gi và vùng phụ cận, từng bước hoàn thiện mạng lưới hạ tầng giao thông theo quy hoạch đã được phê duyệt.
Tháp Hòn Chuông được đặt theo tên tảng đá trên một đỉnh núi thuộc dãy núi Bà. Đây là đỉnh núi cao thứ hai trong hệ thống các dãy núi Bà (có độ cao 800m so với mặt nước biển), chỉ sau đỉnh cao nhất là đỉnh Chóp Vung (có độ cao 1000m so với mặt nước biển).
Ở phía trước tảng đá Hòn Chuông, còn có một tảng đá khác nhỏ hơn đứng bên cạnh mà nhìn từ xa giống như một người lớn dắt tay một đứa nhỏ. Vì vậy, Hòn Chuông còn được người dân địa phương gọi là Hòn Vọng Phu.
Từ đầu thế kỷ XX, người Pháp đã tiến hành điều tra hệ thống các di tích đền tháp Champa tại Việt Nam. Thế nhưng, không một công trình nào của người Pháp, trong đó, nổi bật nhất là bộ sách “Thống kê khảo tả các di tích Chàm tại Trung Kỳ” của Henri Parmentier, đề cập đến hay nhắc đến ngôi tháp Hòn Chuông.
TS Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp Bình Định (nay Bảo tàng Gia Lai) nhớ lại: “Vào năm 1993, do chủ trương của Tỉnh ủy cho nên Bảo tàng và Tỉnh đội (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định, nay tỉnh Gia Lai) phối hợp với cán bộ giao liên đi khảo sát Khu căn cứ Núi Bà để làm hồ sơ di tích khu căn cứ cách mạng.
Thời điểm đó, chúng tôi đi theo hướng xã Cát Minh, chỉ mất khoảng hơn 2 tiếng đồng hồ đi bộ thì đã phát hiện một kiến trúc nằm trên một tảng đá to, cao sừng sững, tục gọi là Hòn Chuông mà từ trước đến nay không thấy tư liệu nào đề cập đến.
Khảo sát dưới nền đất xung quanh dưới chân của tảng đá, các cán bộ bảo tàng phát hiện rất nhiều mảnh gạch Chăm, cùng các mảnh ngói mũi lá và ngói gắn gốm hình sừng bò. Bước đầu, các cán bộ của Bảo tàng Bình Định xác định đây là một kiến trúc tháp Champa, nên đã lấy tên tảng đá đặt cho tên tháp là tháp Hòn Chuông và bổ sung thêm di tích này vào danh mục tháp Champa tại Bình Định lên thành 8 cụm với 14 tháp”.
Vậy tại sao có tên gọi Tháp Hòn Chuông? TS Đinh Bá Hòa nói rõ hơn: “Do tháp là hòn đá giống như cái chuông úp nên dân gian gọi là Hòn Chuông. Đặc biệt, tại một hội nghị khảo cổ học Việt Nam vào khoảng năm 1997 – 1998, Hòn Chuông được nhắc đến và đặt tên gọi đến bây giờ”.
Cũng theo TS Đinh Bá Hòa, nhận định ban đầu thời điểm ấy, Tháp Hòn Chuông như một tháp canh. Bởi, cửa nhìn về hướng Tây có thể nhìn thấy Thành Đồ Bàn (còn gọi Thành Hoàng Đế).
Cách đây vài năm, Bảo tàng Bình Định lập đoàn tiếp tục khảo sát Tháp Hòn Chuông. Các chuyên gia đưa ra nhận định, Hòn Chuông có kiến trúc độc đáo về hình dáng chưa từng thấy trong nghệ thuật Champa.
Nếu như các tháp Champa khác được xây với tường thẳng và hệ thống cột ốp, vòm cửa với nhiều họa tiết trang trí, có mái giật cấp thu dần lên trên, thì Tháp Hòn Chuông có tường tháp xây thóp dần lên trên đỉnh tháp, mặt bằng mái tháp nhỏ, toàn bộ ngôi tháp không có hoa văn trang trí.
Nhìn trong không gian rộng lớn hơn, có thể thấy Tháp Hòn Chuông như tựa vào đỉnh Chóp Vung ở phía Tây và nhìn ra vùng biển ở phía Đông. Tọa lạc trên đỉnh núi có độ cao khoảng 800 mét so với mặt nước biển nên Tháp Hòn Chuông được xem là ngôi tháp Champa còn tồn tại có vị trí xây dựng cao nhất Việt Nam.
“Một tháp khi phát hiện đều có giá trị lịch sử. Đứng ở vị trí cao so với mặt nước biển hàng trăm mét, thì Tháp Hòn Chuông có thể nhìn thấy kinh đô Vijaya xưa kia và nó được ví như một đài quan sát để bảo vệ kinh đô khi phát hiện kẻ thù tấn công (nhìn bao quát cả vùng Bình Định). Hơn nữa, ở Tháp Hòn Chuông không có dấu tích đường hành hương, đây có thể xem là một công trình mang tính quân sự nhiều hơn tín ngưỡng như các tháp thờ thần dưới đất (như Tháp Đôi, Tháp Bánh Ít, Tháp Dương Long…). Trùng tu trên cơ sở nào thì chúng ta cần phải khảo sát kỹ, trước mắt để nguyên hiện trạng. Nếu có làm, thì hãy để thế hệ sau này. Một khi chúng ta chưa hiểu thì đừng tác động lớn của con người vào đó”, TS Đinh Bá Hòa lưu ý.
Nguồn: baovanhoa.vn
