Tóm tắt: Bài viết làm rõ tính tất yếu cần phải phát huy vai trò của Thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số. Khẳng định rõ hơn vị trí, vai trò và trách nhiệm của thanh niên Quân đội trong tiến trình chuyển đổi số và xây dựng Quân đội hiện đại; đề xuất bốn biện pháp trong phát huy vai trò của thanh niên Quân đội với nghiên cứu ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại có tính thực tiễn cao, phù hợp với xu thế hiện nay.
Cuộc cách mạng lần thứ tư đang phát triển mạnh mẽ, dựa trên các thành tựu đột phá về khoa học, công nghệ, tạo cơ hội phát triển trên mọi lĩnh vực trong đó có lĩnh vực quốc phòng, an ninh. Theo đó, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, nếu xảy ra, sẽ là chiến tranh với nhiều loại vũ khí hiện đại công nghệ cao, có thể thay thế được vai trò của con người, trong môi trường tác chiến điện tử mạnh. Do đó, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số trong Quân đội đã trở thành tất yếu và khách quan đối với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, với nhiều khó khăn, thách thức cả về nhận thức, trình độ, kỹ năng và cơ sở vật chất… đòi hỏi phải phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng trong Quân đội. Trong quá trình đó, thanh niên Quân đội giữ vai trò nòng cốt với tiềm năng to lớn về trí tuệ, sức sáng tạo và khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi của thời đại. VI. Lênin đã khẳng định: “Không có một phong trào cách mạng chân chính nào lại thiếu được sự tham gia của thanh niên” [1]. Kế thừa và vận dụng sáng tạo quan điểm của Lênin, trong “Báo cáo tại hội nghị chính trị đặc biệt” năm 1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh khi bàn về vai trò của thanh niên cũng nhấn mạnh: “Thanh niên ta tích cực xung phong cố gắng làm tròn nhiệm vụ đầu tàu trong mọi hoạt động kinh tế, văn hóa, quốc phòng, thực hiện khẩu hiệu “Đâu cần thanh niên có, việc khó có thanh niên” [2].
Hưởng ứng phong trào học tập công nghệ số
Thanh niên Quân đội là khái niệm chỉ một bộ phận của thanh niên Việt Nam ở các đơn vị trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Lực lượng này là đội ngũ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp trẻ ở các cơ quan, đơn vị và học viên đang được đào tạo sĩ quan cấp phân đội tại các học viện, nhà trường trong Quân đội. Bên cạnh những đặc điểm chung của tuổi trẻ cả nước, thanh niên Quân đội được tuyển chọn, thi tuyển, đào tạo rất kỹ lưỡng, chặt chẽ về mọi mặt; có sức khỏe, tinh thần nhiệt huyết, năng động, nhạy bén, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ chính trị trung tâm ở các cơ quan, đơn vị trong Quân đội. Đây là lực lượng nòng cốt trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại. Với kiến thức chuyên môn vững vàng và khả năng làm chủ công nghệ, thanh niên Quân đội đã tham gia tích cực vào các đề tài nghiên cứu, ứng dụng công nghệ cao, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại như: nghiên cứu, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) trong quân sự; xây dựng các nền tảng số phục vụ nghiên cứu và chia sẻ tri thức; tham gia phát triển kho dữ liệu chuyên ngành và hệ thống quản lý nghiên cứu khoa học. Những nền tảng này không chỉ giúp lưu trữ và quản lý thông tin một cách khoa học mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp tác nghiên cứu giữa các đơn vị trong và ngoài Quân đội.
Nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của Thanh niên Quân đội với nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại, những năm qua cấp ủy chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong Quân đội đã quán triệt sâu sắc các Nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về thanh niên và công tác thanh niên trong Quân đội. Ban hành nhiều cơ chế, chính sách để sử dụng tổng hợp cách thức, biện pháp để khơi dậy, huy động hiệu quả hệ thống phẩm chất, năng lực, làm lan tỏa tác dụng, chức năng và phát triển vị thế, ảnh hưởng của thanh niên Quân đội trong hiện thực xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại theo chức trách, nhiệm vụ được giao trong những giai đoạn xác định. Trong lĩnh vực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số trong Quân đội, phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội” do Ban Thanh niên Quân đội phát động đã đạt được nhiều kết quả quan trọng; khơi dậy và thúc đẩy tinh thần sáng tạo của cán bộ, sĩ quan, chiến sĩ trẻ trong nhiều lĩnh vực, nhiều công trình có nội dung nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số gắn với thực tế nhiệm vụ đơn vị, đề xuất các giải pháp có tính thực tiễn cao, tập trung vào giáo dục lý tưởng cách mạng, phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; bảo quản, bảo dưỡng, sản xuất, nâng cấp vũ khí, trang bị kỹ thuật, bảo đảm vật liệu; làm tăng ổn định, an toàn của vũ khí trang bị kỹ thuật… Bên cạnh kết quả đã đạt được, vẫn còn bộc lộ một số hạn chế đó là: cơ chế, chính sách chưa đồng bộ; môi trường học tập, nghiên cứu còn thiếu thốn; thiếu cơ sở vật chất để thử nghiệm, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Nguyên nhân có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan nhưng nguyên nhân quan trọng nhất đó là cấp ủy, chỉ huy và cơ quan chức năng các cấp chưa có đánh giá đầy đủ, khoa học về các yếu tố tố ảnh hưởng đến quá trình phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số là nguyên nhân dẫn đến nhiều chính sách còn mang tính hình thức, phong trào, thiếu chiều sâu và hiệu quả thực tiễn.
Hiện nay, trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng ta xác định “Đến năm 2030, tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao; trình độ, năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp đạt mức trên trung bình của thế giới; một số lĩnh vực khoa học, công nghệ đạt trình độ quốc tế. Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á, nhóm 50 nước đứng đầu thế giới về năng lực cạnh tranh số và chỉ số phát triển Chính phủ điện tử; nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo, trung tâm phát triển một số ngành, lĩnh vực công nghiệp công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Tối thiểu có 5 doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến”. [3]. Để phát huy vai trò của Thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại cần thực hiện tốt nội dung biện pháp sau:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì các cấp về phát huy vai trò của Thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại
Đây là biện pháp trực tiếp quyết định nhất đến hiệu quả phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại.
Cấp ủy, tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao các đơn vị, bộ phận thuộc quyền trong quản lý về lập trường tư tưởng; xác định nội dung, hình thức, phương pháp nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số cho của thanh niên sát tình hình thực tiễn của đơn vị, phù hợp với khả năng nhận thức và năng lực, trình độ của thanh niên trong cơ quan, đơn vị. Đề xuất nhiều chủ trương, giải pháp khích lệ, cổ vũ, động viên thanh niên Quân đội tự nguyện, tự giác đem hết tinh thần và nghị lực, đạo đức và tài năng, trí tuệ, khát vọng cống hiến năng lực, trình độ, hiểu biết của mình để nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số xây dựng Quân đội hiện đại. Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn tiến hành, đồng thời giải quyết những khó khăn vướng mắc, bất cập về cơ chế chính sách trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số của cơ quan, đơn vị mình. Đồng thời, cán bộ chủ trì trực tiếp chỉ đạo các tổ chức, các lực lượng mà trực tiếp là thanh niên trong đơn vị làm tốt việc phối hợp, hiệp đồng với cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể địa phương và gia đình cùng tham gia nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại. Đánh giá chính xác kết quả hoạt động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số của thanh niên Quân đội từ đó quyết định những sáng kiến, công trình nghiên cứu có khả năng ứng dụng vào thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị.
Hai là, thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho các tổ chức, lực lượng về phát huy vai trò của Thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại
Đây là biện pháp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với quá trình phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại hiện nay. Bởi vì, nhận thức có vai trò rất quan trọng, chỉ đạo hành động của con người; có nhận thức đúng của các tổ chức, các lực lượng tiến hành sẽ là cơ sở tạo ra sức mạnh tổng hợp trong mọi hoạt động phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại. Vì vậy, biện pháp cho thấy phải tạo được nhận thức đúng, sự đồng thuận và trách nhiệm cao của các tổ chức, các lực lượng mới tạo được sức mạnh tổng hợp trong nhận thức và hành động để phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại đồng thời mang lại hiệu quả cao trong thực tiễn.
Ba là, có cơ chế, chính sách và môi trường thuận lợi để Thanh niên Quân đội nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại.
Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm”. Vì vậy, để phát huy hơn tinh thần năng động, sáng tạo của thanh niên Quân đội nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại cần tiếp tục hoàn thiện chính sách đãi ngộ, chú trọng quan tâm bổ sung thêm về tiêu chuẩn, chế độ chính sách khen thưởng, chính sách đào tạo, bồi dưỡng và chính sách hậu phương Quân đội đối với lực lượng thanh niên Quân đội có những thành tích xuất sắc trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số, đặc biệt là những thanh niên Quân đội đóng quân tại khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng trọng yếu, nguy hiểm nhưng cơ sở vật chất, điều kiện cần và đủ cho hoạt động nghiên cứu ứng dụng công nghệ số chưa cao. Các chính sách đãi ngộ và môi trường công tác thuận lợi cần được tiến hành chặt chẽ, chu đáo, đúng, đủ, công bằng, công khai, minh bạch để tạo ra sức thu hút mạnh mẽ, hình thành động cơ trong sáng từ bên trong, thôi thúc, bảo đảm cho mỗi thanh niên Quân đội phát huy cao độ trách nhiệm, năng lực của bản thân trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại.
Bốn là, thường xuyên làm tốt công tác tôn vinh, nhân rộng những gương điển hình tiên tiến trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại tạo sức ảnh hưởng lan tỏa sâu rộng để Thanh niên Quân đội học tập.
Đây là biện pháp cơ bản có ý nghĩa quan trọng, tạo động lực, cổ vũ thanh niên Quân đội ở cơ quan, đơn vị ra sức thi đua học tập, nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, nêu cao ý thức, trách nhiệm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Sử dụng đa dạng, hiệu quả các hình thức tuyên truyền, giáo dục; phát huy vai trò của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên các cấp để kịp thời tuyên truyền, lan tỏa về những tấm gương cán bộ, chiến sỹ tiêu biểu, điển hình tiên tiến về nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ xây dựng Quân đội hiện đại; phát huy các phương tiện kỹ thuật được trang bị, bảo đảm tuyên truyền được nhanh chóng và hiệu quả. Tiến hành các buổi tọa đàm, trao đổi, nói chuyện thời sự; thông qua Đại hội thi đua quyết thắng để các tấm gương tiêu biểu về hoạt động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số truyền thụ những kinh nghiệm, thành tích của mình đối với tập thể cơ quan đơn vị, góp phần lan tỏa những kết quả, những thành tựu rộng rãi đến quần chúng. Các đơn vị nghiên cứu tổ chức phát động cuộc thi viết về các tấm gương tiêu biểu và duy trì hiệu quả chuyên mục “Gương người tốt, việc tốt” trên truyền thanh nội bộ, bảng tin, tạp chí, sách báo, mạng xã hội… để kịp thời phát hiện, tuyên truyền, nhận rộng và định hướng hành động tích cực cho thanh niên Quân đội. Tiến hành nghiêm túc công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm; biểu dương, khen thưởng kịp thời những tập thể và cá nhân có thành tích tốt, tiêu biểu trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số; có những biện pháp cứng rắn, phê bình đối với những tập thể, cá nhân có và tập thể thiếu trách nhiệm, có biểu hiện lệch lạc, những cách làm hình thức, kém hiệu quả, thiếu gương mẫu trong lời nói, việc làm trong cơ quan, đơn vị.
Nguyễn Văn Hòa – Hệ 1, Học viện Chính trị, Bộ Quốc Phòng
(2) Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 13, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr. 417.
(1) V.I Lê nin, Toàn tập, tập 10, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1981, tr.103.
(3) Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 .
