Cổ ngữ có câu: “Thiên quân dịch đắc, nhất tướng nan cầu” (ngàn quân dễ được, một tướng khó cầu), hay “Cường tướng thủ hạ vô nhược binh”, tức là dưới tay tướng mạnh thì không có binh lính yếu nhược. Những lời này đều là để nói đến vai trò chủ chốt của người lãnh đạo, người đứng đầu. Lật lại những trận chiến lớn nhỏ trong lịch sử có thể thấy, thông thường không có quân lính vô năng mà chỉ có tướng lĩnh bất tài.
Hoàng đế nước Pháp, Napoleon từng nói rằng, một con sư tử dẫn theo một đám dê có thể đánh bại được một con dê dẫn theo một đám sư tử. Đó là bởi vì một con sư tử dẫn đầu một đàn dê yếu nhược thì từng con dê đều có thể biến thành sư tử, trái lại, nếu một đàn sư tử bị một con dê yếu nhược dẫn đầu thì từng con sư tử đều có thể biến thành dê. Dân chúng cũng thường có câu nói: “Đoàn tàu chạy nhanh, toàn bộ là dựa vào toa đầu”. Những câu nói này là tương phản với câu danh ngôn: “Nhất tướng vô năng, lụy tử tam quân” (Một tướng vô năng lụy chết ba quân).
“Nhất tướng vô năng, lụy tử tam quân”, ý nói một người lãnh đạo không có năng lực sẽ làm liên lụy đến rất nhiều người, thậm chí khiến họ bị mất mạng. Đây là câu danh ngôn có xuất xứ từ “Lã Thị Xuân Thu”. Vị tướng trong câu nói này chính là chỉ Triệu Quát, đại tướng nước Triệu thời Chiến Quốc. Triệu Quát, người chỉ giỏi võ mồm không có năng lực thực sự đã hủy hoại 40 vạn binh lính và tiền đồ của nước Triệu. Ông là con của danh tướng Triệu Xa, từ nhỏ đã thích học binh pháp, nói đến chuyện đánh trận thì đâu ra đó, tự cho mình là giỏi nhất thiên hạ.
Năm 262 TCN, Tần Chiêu Tương Vương phái đại tướng Bạch Khởi tấn công nước Hàn, chiếm đất Dã Vương, cắt đứt liên hệ giữa quận Thượng Đảng với thủ đô nước Hàn. Tình hình Thượng Đảng rất nguy cấp, các tướng lĩnh của nước Hàn ở Thượng Đảng không muốn đầu hàng quân Tần nên đã phái người đem dâng Thượng Đảng cho nước Triệu.
Triệu Hiếu Thành Vương phái quân đội tiếp nhận Thượng Đảng. Hai năm sau, nước Tần lại phái Vương Hột vây chặt Thượng Đảng. Triệu Hiếu Thành Vương nghe tin, liền cử Liêm Pha dẫn hai mươi vạn quân cứu Thượng Đảng. Họ mới đến Trường Bình thì Thượng Đảng đã bị quân Tần chiếm mất.
Vương Hột muốn tấn công Trường Bình. Liêm Pha vội bố trí phòng thủ, sai binh sĩ xây đắp thành luỹ, đào hào sâu để cầm cự với quân Tần, chuẩn bị phòng ngự lâu dài. Vương Hột nhiều lần khiêu chiến, nhưng Liêm Pha trước sau đều không chịu ra đánh.
Vương Hột không có cách gì, đành phái người về báo cáo với Tần Vương rằng: “Liêm Pha là một lão tướng có nhiều kinh nghiệm, không khinh suất giao chiến. Quân ta từ xa tới, nếu ở lâu, sợ rằng lương thực tiếp tế không nổi. Không biết làm thế nào”. Tần Chiêu Tương Vương hỏi ý kiến thừa tướng Phạm Thư. Phạm Thư nói: “Muốn đánh bại nước Triệu, trước hết phải làm cho Triệu điều Liêm Pha về”.
Mấy ngày sau, Triệu Hiếu Thành Vương thấy các đại thần xì xầm: “Nước Tần chỉ sợ Triệu Quát là người trẻ tuổi hăng hái chỉ huy quân đội, chứ Liêm Pha già cả chẳng làm được gì, xem ra sắp phải đầu hàng rồi”.
Triệu Vương liền gọi Triệu Quát tới, hỏi xem có thể đánh lui quân Tần không. Triệu Quát nói: “Nếu nước Tần cử Bạch Khỏi thì thần còn phải nghĩ cách đối phó. Chứ như Vương Hột hiện nay, chẳng qua chỉ là loại đối thủ của Liêm Pha. Còn đối với thần, việc đánh bại hắn không có khó khăn gì”. Triệu Vương nghe thấy rất mừng, liền phong Triệu Quát làm đại tướng, ra thay thế Liêm Pha.
Lận Tương Như nói với Triệu Vương: “Triệu Quát chỉ biết đọc binh thư của cha, không biết ứng biến khi lâm trận, không thể cử anh ta làm đại tướng được”. Nhưng Triệu Vương không nghe theo lời khuyên đó.
Ngay cả mẹ của Triệu Quát cũng dâng lên Triệu Vương một sớ tâu, xin Triệu Vtrương đừng cử con mình làm tướng. Triệu Vương liền mời bà đến hỏi lý do tại sao. Triệu mẫu đáp: “Cha của nó trước khi mất đã nói nó coi việc dùng binh đánh trận như trò chơi, nói tới binh pháp thì trên trời dưới biển. Sau này, nếu đại vương không sử dụng nó thì tốt, nếu dùng nó làm đại tướng, e rằng quân Triệu sẽ vì nó mà bị tiêu diệt”. Vì vậy, tôi khẩn cầu đại vương muôn ngàn lần, xin chớ cho nó làm đại tướng”.
Nhưng Triệu Vương vẫn quyết dùng Triệu Quát. Năm 260 TCN, Triệu Quát dẫn hai mươi vạn quân tới Trường Bình, đòi Liêm Pha trao lại binh quyền. Liêm Pha chuyển giao lại quyền chỉ huy, rồi trở về Hàm Đan. Triệu Quát thống lĩnh bốn mươi vạn đại quân, thanh thế lừng lẫy. Triệu Quát đã phế bỏ mọi chế độ qui định của Liêm Pha, hạ lệnh cho tướng sĩ nếu quân Tần đến đánh thì lập tức nghênh chiến. Nếu quân địch thua chạy, phải lập tức đuổi theo, chưa đánh cho chúng không còn mảnh giáp thì chưa thôi.
Nước Tần nghe tin nước Triệu đã thay Liêm Pha, biết rằng kế phản gián của mình đã thành công, liền bí mật cử Bạch Khởi xuất quân. Bạch Khởi tới Trường Bình, bố trí mai phục, cố ý đánh thua mấy trận. Triệu Quát không biết đó là kế của quân Tần, cứ liều mạng đuổi theo. Bạch Khởi nhử quân Triệu đến nơi bố trí sẵn phục binh, cử hai vạn rưỡi quân tinh nhuệ cắt đứt đường lui của quân Triệu, ngoài ra còn cử năm nghìn kỵ binh xông vào trại quân Triệu, chia cắt bốn mươi vạn quân Triệu làm hai bộ phận.
Lúc này Triệu Quát mới biết quân Tần lợi hại, đành xây thành đắp lũy cố thủ, chờ viện binh tới cứu. Nước Tần lại phái quân chặn đường quân cứu viện và đường tải lương của quân Triệu. Quân của Triệu Quát hết lương thảo, lại không có viện binh, giữ được hơn bốn mươi ngày thì quân lính không còn lòng dạ nào chiến đấu nữa. Triệu Quát dẫn quân xông xáo phá vây thì bị quân Tần bắn chết. Quân Triệu thấy chủ tướng bị giết, liền đua nhau vứt bỏ vũ khí đầu hàng. Bốn mươi vạn quân Triệu dưới sự chỉ huy của Triệu Quát cuối cùng đã bị tiêu diệt hoàn toàn.
Trái lại với Triệu Quát, đại tướng quân Nhạc Phi thời Bắc Tống là vị anh hùng dân tộc tham gia chỉ huy 126 trận đánh chống quân Kim, không trận nào thất bại. Vào những năm cuối, Bắc Tống lâm vào nguy khốn, lãnh thổ gần như bị quân Kim chiếm lĩnh hết chỉ trong vòng chốc lát. Cho đến khi quân của Nhạc gia xuất thế thì quân Kim mới như là có đối thủ. Đồng thời, quân đội dưới sự chỉ huy của Nhạc Phi đều như từ dê yếu biến thành hổ mạnh, đánh cho quân Kim tan tác đến nỗi phải thốt lên rằng: “Hám sơn dịch, hám nhạc gia quân nan!” (Núi lớn dễ lay, Nhạc gia quân khó chuyển).
Bởi vậy xem ra, bất luận là đối với một quốc gia, một xí nghiệp thì đạo đức và tài năng của người lãnh đạo là quan trọng nhất. Bởi vì họ là người khởi xướng và thúc đẩy hoạt động bình thường của một tổ chức, mỗi một hành vi một quyết định của họ đều có ảnh hưởng đến sự hưng suy của tổ chức đó. “Dưới tay tướng yếu sẽ không có binh mạnh, dưới tay tướng mạnh sẽ không có binh yếu”, khi lựa chọn người lãnh đạo tất phải hiểu điều này.
Theo Epoch Times
