Phát triển văn hoá cần gắn liền với yêu cầu phát triển mới

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nêu rõ, vấn đề văn hoá, con người luôn gắn kết chặt chẽ, hoà quyện nhuần nhuyễn trong các văn kiện của Đảng. Thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các nghị quyết của Trung ương, thời gian qua, nhiều hội nghị, hội thảo đã được triển khai nhằm đề xuất, xây dựng các hệ giá trị văn hoá, chính sách, nguồn lực đầu tư cho văn hoá, thực hiện tổng kết nội dung văn hoá, xã hội và con người sau 40 năm đổi mới.

“Chính phủ cũng đang khẩn trương hoàn thiện chương trình mục tiêu về chấn hưng văn hoá, con người Việt Nam với sự ủng hộ, đồng thuận của đông đảo đảng viên, quần chúng nhân dân”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nói và đề nghị các đại biểu tập trung đánh giá thực chất, khách quan kết quả công tác nửa nhiệm kỳ triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng trong lĩnh vực văn hoá, nhất là những hạn chế, khó khăn, vướng mắc cần tạo ra đột phá mới, góp phần tổng kết lý luận, thực tiễn 40 năm đổi mới cũng như các nghị quyết của Trung ương liên quan đến lĩnh vực văn hoá.

Chuyển từ “làm văn hoá” sang “quản lý nhà nước về văn hoá”

Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, lĩnh vực văn hoá, thể thao và du lịch phát triển tương đối toàn diện, một số mặt đạt kết quả nổi bật.

Đặc biệt, sau Hội nghị văn hoá toàn quốc năm 2021, các hoạt động kỷ niệm 80 năm Đề cương về văn hoá Việt Nam, nhận thức về vị trí, vai trò của văn hoá đối với sự phát triển bền vững đất nước đã được nâng lên và lan toả trong xã hội.

Khung khổ pháp lý cho hoạt động văn hoá, thể thao và du lịch được rà soát tổng thể, từng bước hoàn thiện. Nguồn lực đầu tư cho văn hoá từng bước được quan tâm theo hướng chăm lo cho văn hoá, đầu tư cho văn hoá là đầu tư cho sự phát triển bền vững, có tính chất lâu dài.

Các chương trình văn hoá, nghệ thuật phục vụ các sự kiện chính trị, nhu cầu hưởng thụ của nhân dân được tổ chức thực hiện bài bàn, có trọng tâm, trọng điểm, dưới nhiều hình thức, trực tiếp và trực tuyến, khắc phục tình trạng chênh lệch về mức hưởng thụ văn hoá giữa các vùng trong cả nước, nổi bật là mô hình “Nhà hát online”, các chương trình nghệ thuật với chủ đề “San sẻ yêu thương, vượt qua đại dịch” được phát trên nền tảng số đã kịp thời khích lệ, động viên, cổ vũ tinh thần nhân dân vượt qua đại dịch COVID-19.

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” từng bước đi vào thực chất, góp phần xây dựng môi trường văn hoá, xây dựng con người, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.

Công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hoá, văn hoá các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được quan tâm. Công tác thông tin đối ngoại và ngoại giao văn hoá được tăng cường hiệu quả, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam.

Phong trào thể thao quần chúng được thúc đẩy, thu hút hơn 17 triệu người tham gia tập luyện thể dục thường xuyên. Thể thao thành tích cao đạt một số kết quả ấn tượng. Du lịch nội địa tăng trưởng tích cực, du lịch quốc tế từng bước phục hồi.

 “Một trong những bài học quan trọng được ngành văn hoá rút ra là phải coi trọng việc đổi mới cách thức tiếp cận và tư duy quản lý từ “làm văn hoá” sang “quản lý nhà nước về văn hoá” thông qua công cụ pháp luật. Từng bước khắc phục, xóa bỏ tư duy trông chờ hoàn toàn vào đầu tư từ ngân sách nhà nước; nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách đẩy mạnh công tác xã hội hóa; đề xuất cơ chế đặc thù đối với các lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật chuyên ngành”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng trao đổi.

Khẩn trương gỡ “nút thắt” về thể chế

Bên cạnh những kết quả đạt được, các đại biểu đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong lĩnh vực văn hoá như: Chậm xây dựng, trình phê duyệt một số chương trình, đề án quan trọng; phát triển du lịch, phát triển công nghiệp văn hoá vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế, cơ hội về thiên nhiên, con người, truyền thống văn hóa – lịch sử; kiểm tra, giám sát, xử lý các sai phạm trong lĩnh vực di sản, hoạt động biểu diễn, tổ chức lễ hội chưa thường xuyên, chặt chẽ; nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật còn yếu và thiếu.

TS. Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương đã nêu một trong những hạn chế lớn của công tác văn hoá thời gian qua là chưa thể chế hoá kịp thời, đầy đủ chủ trương, nghị quyết của Đảng về văn hoá thành cơ chế, chính sách, nguồn lực thực hiện.

“Thiếu nguồn lực, thiếu cơ chế nên ngành văn hoá gặp rất nhiều khó khăn trong đào tạo nhân lực, tài năng trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật, bảo tồn di sản văn hoá vật thể, phi vật thể”, ông Nguyễn Thế Kỷ trao đổi.

Trong khi đó, Phó Trưởng Ban Dân vận Trung ương Triệu Tài Vinh kiến nghị trong nửa nhiệm kỳ còn lại, cần tạo dấu ấn về công nghiệp văn hoá, kinh tế thể thao; rà soát, thể chế hoá hoạt động quản lý di sản trong mối quan hệ với các luật chuyên ngành nhằm đưa di sản vào chuỗi giá trị du lịch để người dân sống được bằng di sản…

Cho biết nguồn ngân sách Nhà nước dành cho văn hoá đã tăng nhiều nhưng chưa đáp ứng nhu cầu thực tế, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Thị Bích Ngọc cho rằng cần có chương trình tổng thể về văn hoá, trong đó xác định những nhiệm vụ trọng tâm, cốt lõi do nguồn lực nhà nước đầu tư và lĩnh vực có thể huy động xã hội hoá. Ngành văn hoá cũng phải chủ động xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp, thậm chí đề xuất thí điểm những quy định chưa có trong luật để triển khai hiệu quả các nhiệm vụ về văn hoá trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII.

PGS.TS Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các hội Văn học – Nghệ thuật Việt Nam cho rằng, với sự quan tâm của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các bộ ngành, địa phương, không khí văn hoá, văn nghệ có nhiều khởi sắc, tạo ra luồng gió cảm hứng sáng tạo mới.

“Chúng ta cần huy động, phát huy hơn nữa vai trò của các hội văn học, nghệ thuật trong các sự kiện, hoạt động văn hoá, văn nghệ quy mô quốc gia, quốc tế; đào tạo đội ngũ lý luận văn học, nghệ thuật trẻ”, PGS.TS Đỗ Hồng Quân bày tỏ và mong muốn Chương trình mục tiêu chấn hưng văn hoá, con người Việt Nam của Chính phủ sớm được hoàn thiện, ban hành, nhanh chóng đi vào cuộc sống, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với lĩnh vực văn hoá.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá thời gian qua, các bộ, ngành, địa phương đã triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII hết sức quyết liệt, quyết tâm cao trong bối cảnh tình hình diễn biến nhanh, khó dự báo cả trong nước và quốc tế, nhất là trong thời gian xảy ra đại dịch COVID-19, đạt được nhiều kết quả bước đầu đáng phấn khởi.

Theo Phó Thủ tướng, việc nhìn nhận, đánh giá nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII trong lĩnh vực văn hoá phải được đặt ra toàn diện đối với cả hệ thống chính trị, từ Trung ương cho tới địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Phó Thủ tướng đề nghị phân tích, đánh giá kỹ việc khắc phục những tồn tại, hạn chế của công tác văn hoá đã được nêu trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII về quan điểm, tư duy, nhận thức đối với vai trò, vị trí, tầm quan trọng của văn hoá. Tình trạng chậm thể chế hoá các nội dung của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII về văn hoá; phát triển văn hoá chưa đồng bộ, còn nặng về hình thức; môi trường văn hoá vẫn ô nhiễm; chênh lệch thụ hưởng văn hoá; chưa quan tâm đúng mức đến công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư cho văn hoá.

Cùng với đó là việc triển khai những quan điểm mới như: Đặt văn hoá ngang hàng với chính trị, kinh tế; mối quan hệ, vai trò của văn hoá gắn với kinh tế, xã hội; những vấn đề mới đặt ra đối với văn hoá trước xu thế, dòng chính của văn hoá thời đại.

Phó Thủ tướng cho biết, Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo Bộ VHTT&DL, các bộ ngành, địa phương tiếp tục bám sát tinh thần, nội dung Nghị quyết 33/NQ-TW khoá XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Kết luận 76-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW; đồng thời tiến hành sơ kết, đánh giá việc triển khai, thực hiện các quan điểm, mục tiêu, giải pháp về văn hoá đã được nêu trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII; cập nhật tình hình, bối cảnh cũng như những vấn đề mới đặt ra nhằm đề xuất các giải pháp sát với thực tiễn nhằm giải quyết các tồn tại, hạn chế trong công tác văn hoá.

Cụ thể, Chính phủ đang chỉ đạo Bộ VHTT&DL tích cực phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan của Quốc hội, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, văn nghệ sĩ… khẩn trương hoàn thiện Chương trình mục tiêu về chấn hưng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam nhằm cụ thể hoá một số nhiệm vụ, giải pháp hết sức quan trọng, cần thiết đã được nêu trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII.

Trong đó có những việc làm thường xuyên để tăng cường công tác chỉ đạo, lãnh đạo, điều hành thông qua thể chế hoá chủ trương, chính sách trong các luật về quản lý văn hoá, luật chuyên ngành, đặc thù đối với hoạt động văn hoá nghệ thuật… Đồng thời, phân loại, xác định những nhiệm vụ ưu tiên, cấp bách trong gìn giữ, bảo tồn, phục dựng các di sản vật thể, phi vật thể; đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, nhất là đội ngũ nghiên cứu lý luận, phê bình văn hoá nghệ thuật; nâng cao hiểu biết, khả năng cảm thụ văn hoá, nghệ thuật cho thế hệ trẻ; quan tâm đến những người đang thực hành văn hoá truyền thống để giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống; phát triển văn hóa trở thành ngành công nghiệp đóng góp thực chất cho nền kinh tế; xây dựng hệ giá trị văn hoá con người Việt Nam, văn hoá trong Đảng, môi trường văn hoá trong gia đình, nhà trường, công sở,…

Chương trình mục tiêu về chấn hưng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam nhằm nhìn nhận toàn diện, đưa ra các nhiệm vụ, giải pháp đột phá, giải quyết những vấn đề ưu tiên nhất của văn hoá, từ đó tạo ra nhận thức, môi trường pháp lý đầy đủ, cách thức quản lý mới để tiếp tục phát huy giá trị văn hoá, con người Việt Nam trong xây dựng và phát triển đất nước.

“Văn hoá đã soi đường cho quốc dân đi trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân, đế quốc và một lần nữa sứ mệnh đó lại được đặt ra cho văn hoá trước những những thời cơ, thách thức rất lớn từ xu thế chuyển đổi số, chuyển đổi xanh trên thế giới, nhận thức về văn minh sinh thái”, Phó Thủ tướng nói.

Lựa chọn, đề xuất những nội dung cốt lõi, lĩnh vực trọng điểm

Kết luận hội nghị, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, qua nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII, Bộ VHTT&DL đã đạt được một số kết quả quan trọng, nổi bật trong quán triệt, tuyên truyền nội dung của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII về văn hoá, con người; từng bước chuyển tư duy từ làm văn hoá sang nâng tầm trong phối hợp tham mưu, quản lý văn hoá; từng bước hoàn thiện, bổ sung các văn bản pháp luật, cơ chế chính sách về văn hoá; góp phần quan trọng vào chương trình phục hồi, phát triển kinh tế-xã hội sau đại dịch COVID-19.

Ngành văn hoá tiếp tục đổi mới trong công tác quản lý nhà nước, đạt được nhiều kết quả toàn diện trong bảo vệ, phát huy di sản văn hoá; xây dựng văn hoá gia đình; phát triển du lịch; phát động các phong trào thể dục, thể thao; hội nhập quốc tế, quảng bá giá trị văn hoá, con người Việt Nam đến bạn bè thế giới; đào tạo đội ngũ người làm văn hoá;…

Trong thời gian tới, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị Ban cán sự Đảng của Bộ VHTT&DL phối hợp chặt chẽ với các bộ, ban, ngành tập trung nghiên cứu vấn đề văn hoá từ góc độ cơ sở, địa phương trên các quan điểm, mục tiêu của Đảng về văn hoá; tiếp tục đổi mới tư duy, lý luận trong lãnh đạo, chỉ đạo về công tác văn hoá; hoàn thiện thể chế, chính sách phù hợp với tình hình mới, có trọng tâm, trọng điểm; nhất là những mục tiêu đặt ra trong Chương trình mục tiêu về chấn hưng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam; nghiên cứu sâu hơn nữa văn hoá dân tộc, vùng miền, tôn giáo trong tình hình mới; đẩy mạnh đặt hàng sáng tác, biểu diễn văn hoá, văn nghệ…

“Thông qua tổng kết nghị quyết của Trung ương, các đồng chí cần lựa chọn, đề xuất những nội dung cốt lõi, lĩnh vực trọng điểm cho định hướng phát triển văn hoá tầm nhìn năm 2045”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nói và lưu ý “việc thực hiện các chương trình, kế hoạch về văn hoá cần gắn liền với yêu cầu phát triển mới, cũng như các quy hoạch quốc gia, vùng, địa phương…”.

Minh Khôi/Chinh phu