Tương truyền rằng Khổng Tử đã có một cuộc đối đáp thú vị với cậu bé 7 tuổi. Trí huệ của cậu bé khiến Khổng Tử phải bội phục. Câu chuyện này cũng là nguồn gốc của tên gọi “thần đồng” và “hậu sinh khả úy”…
Thời Xuân Thu, Khổng Tử thường đi chu du đến nhiều vùng để quảng bá học thuyết của ông. Một ngày nọ, trên đường đi ông đã gặp 3 đứa trẻ đang chơi đùa. Một trong số chúng lấy cát và đất để đắp một cái thành. Đứa trẻ đó tên là Hạng Thác.
Cậu bé vẫn mải mê với trò chơi của mình và hoàn toàn không hay biết gì về chiếc xe ngựa của Khổng Tử.
Khổng Tử xuống xe và trò chuyện một cách thân mật với cậu bé: “Tại sao cậu không tránh đường cho xe ngựa chạy?”
Đứa trẻ điềm nhiên nói: “Từ xưa đến nay, chỉ nghe nói xe phải tránh thành chứ không hề có chuyện ngược lại bao giờ.”
Khổng Tử hỏi: “Cái thành mà cậu nói ở đâu thế?”
“Nó ở đây”, Hạng Thác chỉ tay về phía bãi đất. Khổng Tử nhìn thì quả thực có một cái thành nhỏ được xây bằng đất.
Khổng Tử thấy rất thích thú với cậu bé này, và quyết định thử tài cậu bằng một vài câu hỏi:
Khổng Tử hỏi:
“Lửa nào không khói? Nước nào không cá?
Núi nào không đá? Cây gì không cành?
Người nào không vợ? Ai kẻ không chồng?
Trâu nào không nghé? Ngựa nào không con?
Trống nào không mái? Mái nào không trống?
Ai là quân tử? Ai kẻ tiểu nhân?
Vật gì không đủ? Vật gì có thừa?
Thành nào không chợ? Người nào không con?”
Cậu bé Hạng Thác liền đáp:
“Lửa đom đóm không khói. Nước giếng không cá.
Núi đất không đá. Cây khô không cành.
Tiên Ông không vợ. Ngọc Nữ không chồng.
Trâu đất không nghé. Ngựa gỗ không con.
Trống độc không mái. Mái độc không trống.
Hiền là quân tử. Kẻ dại tiểu nhân.
Ngày Đông không đủ. Ngày Hạ có thừa.
Hoàng thành không chợ. Đứa trẻ không con.”
Khổng Tử hỏi 40 câu và nhận được 40 câu trả lời rất chính xác. Khổng Tử sau đó mời Hạng Thác chơi trò đánh cờ với ông: “Trong xe ta có sẵn 32 quân cờ, ta muốn cùng cậu đánh cờ, cậu có bằng lòng không?”
Hạng Thác đáp: “Thiên tử mê cờ thì 4 biển không người gìn giữ, chư Hầu mê cờ thì chính sự không an, nho sĩ mê cờ thì việc học đình trệ, nông phu mê cờ thì quên việc cày cấy, vì thế cháu không đánh cờ.”
Khổng Tử lại hỏi: “Ta muốn cùng cậu đàm luận việc bình trị thiên hạ, cậu có bằng lòng không?”
Hạng Thác lại trả lời: “Chuyện thiên hạ khỏi phải bình, vì hoặc như núi cao, hoặc như sông hồ, hoặc như vương hầu, hoặc như nô tỳ. Nếu san bằng núi thì chim chóc không nơi trú ngụ, lấp bằng sông hồ thì cá nhờ đâu bơi lội, bỏ chức vương hầu thì dân không người trị, bỏ nô tỳ thì chủ nhân không có người để sai khiến, thế nên cháu không bình luận việc thiên hạ.”
Đến lượt Hạng Thác hỏi Khổng Tử: “Trên bầu Trời có sao lấp lánh, vậy thưa Ngài có tất cả bao nhiêu vì sao?”
Khổng Tử nói: “Chuyện dưới đất không thiếu gì sao lại hỏi chuyện trên Trời”.
Hạng Thác lại hỏi: “Vậy dưới đất nhà cửa san sát có bao nhiêu ngôi nhà?”
Đức Khổng Tử lại nói rằng : “Ta nên nói ngay chuyện trước mắt có phải là thực tế hơn không, cần gì nói chuyện Trời Đất.”
Hạng Thác liền thưa: “Vậy thưa Ngài nếu bàn chuyện trước mắt thì Ngài cho biết lông mày có bao nhiêu sợi?”
Đức Khổng Tử không trả lời, chỉ biết cười mà thôi. Ngài quay lại nói cùng các học trò rằng: “Hậu sinh khả úy”. Câu “hậu sinh khả úy” ra đời từ đấy. Khổng Tử vô cùng khâm phục Hạng Thác và tôn cậu làm thầy của mình. Hạng Thác mất năm 10 tuổi, được lập đền thờ, gọi là Tiểu Nhi Thần, nghĩa là Thần Nhi Đồng, gọi tắt là thần đồng. Chữ “Thần Đồng” cũng có từ ngày đó.
Việc Khổng Tử tôn Hạng Thác làm thầy cũng bởi ngài muốn đề cao đức khiêm tốn học hỏi cho người đời. Còn câu “hậu sinh khả úy” ngày nay được dùng để khen ngợi lớp người trẻ có thể vượt xa cha ông̣, đáng được tôn trọng.
Theo Secret China
