Làng Ngư Mỹ Thạnh (xã Quảng Lợi, huyện Quảng Điền, Thừa Thiên – Huế) được mệnh danh là “làng ngậm chì” hay “làng môi đen” bởi đa phần người dân ở đây đều “sở hữu” những đôi môi thâm đen. Vì mưu sinh họ phải đánh đổi sức khỏe và tuổi thanh xuân để ngậm chì trong nghề làm lưới đánh cá.
Trót mang cái nghiệp vào thân
Làng Ngư Mỹ Thạnh có hơn 200 hộ dân, khoảng 80% dân số của làng làm nghề đánh bắt thủy hải sản trên phá Tam Giang. Hầu hết các gia đình ở đây đã và đang làm cái nghề nguy hiểm: ngậm chì (dùng miệng ngậm những miếng chì để đính vào lưới).
Mệ Trần Thị Dài, 67 tuổi, tâm sự: “Tui làm nghề ngậm chì kết lưới lúc 17 tuổi. Thuở nhỏ ở đò, cuộc sống lênh đênh sông nước, công việc hàng ngày là ngậm chì để phụ giúp ba mẹ buông lưới, thả lừ. Năm 22 tuổi, tui lấy chồng rồi tiếp tục nghiệp ngậm chì cho tới hôm nay”. Điểm tương đồng của các ngư dân ở đây là đôi môi đen, thâm tím vì từ già trẻ gái trai ai cũng biết ngậm chì.
Gia đình ông Trần Lành (65 tuổi), có 3 thế hệ làm nghề ngậm chì. Hiện ông Lành vẫn đang hành nghề ngậm chì thuê, ông chia sẻ: “Tuổi tui đã cao, không còn đủ sức đi đánh bắt trên phá Tam Giang nên tui nhận ngậm chì thuê cho nhiều hộ dân trong làng để kiếm tiền nuôi sống bản thân và người vợ bệnh tật. Hiện hàm răng tui đã cùn mòn, đen thẫm, vài năm nữa không biết có còn răng để làm thuê không nữa”.
Mỗi ngày, ông làm việc từ 7 giờ sáng đến 10 giờ tối thì hoàn thành được 2 tay lưới, tương đương với việc phải dùng miệng ngậm từ 600 – 700 miếng chì (khoảng 1kg chì).
Bình quân mỗi năm, mỗi người đan lưới ở làng này phải ngậm hàng tạ chì. Ngậm chì – cái nghề vất vả, độc hại, thậm chí là nguy hiểm nhưng không có cách nào khác nên dân làng đành phải “chung thủy” với nghề.
Ông Phan Ty – Trưởng thôn Ngư Mỹ Thạnh cho biết: “Hiện nay, trên thị trường có bán loại lưới kết chì sẵn nhưng được sản xuất bằng máy, làm đại trà nên chất lượng không cao. Vì thế, dân làng tôi không dùng, chỉ tự tay đan lưới, tự miệng ngậm chì, tất cả được làm thủ công nhưng chất lượng bảo đảm, tuổi thọ cao gấp đôi so với lưới kết chì bằng máy trên thị trường”.
Do dùng răng để cắn chì lâu ngày, bà con không những bị thâm môi mà còn hỏng cả hàm răng. Nhất là các chị em phụ nữ thiếu tự tin, không dám cười, không dám nhìn trực diện vào mặt người khác khi nói chuyện. Em N.T.T, 16 tuổi, một học sinh nữ trong làng, tâm sự: “Ngoài giờ học em giúp bố mẹ đan lưới, ngậm chì, kết phao. Làm được mấy năm thì tự nhiên răng em đen thui, trông xấu xí lắm, mỗi lần lên lớp em cảm thấy không thoải mái khi nói chuyện với bạn bè, thầy cô. Thú thật là em không dám cười!”. 
Đánh đổi sức khỏe để mưu sinh
Các chuyên gia y tế đã khuyến cáo: Nếu dùng miệng ngậm chì thường xuyên, lâu ngày sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe, gây ra một số bệnh như viêm họng mãn tính, viêm loét dạ dày… Vẫn biết là thế, nhưng người dân làng Ngư Mỹ Thạnh đã trót mang cái nghiệp ngậm chì vào thân, thì dễ một sớm một chiều mà dứt ra được, họ bất chấp tất cả để kiếm kế mưu sinh, nuôi con ăn học.
Chị Trần Thị Thành, 46 tuổi, suốt 33 năm qua chưa từng ngơi nghỉ công việc ngậm chì, đan lưới thuê. Cường độ ngậm chì dày đặc nên chị bị viêm dạ dày đã 8 năm nay, phải uống thuốc thường xuyên. Mỗi khi thời tiết thay đổi thì hàm răng của chị đau nhức, nhiều lúc chảy máu ở chân răng. Cứ mỗi buổi ngậm chì xong là chị vội vàng ngậm nước muối nhằm làm giảm tác hại của chì. Mỗi lần ăn cơm, chị không dám nhai mạnh vì hàm răng đã bị long gần hết.
Tuy vậy, chị vẫn cố vượt qua đau đớn, bệnh tật để tiếp tục ngậm chì mưu sinh. Hầu hết mỗi nhà ở làng này đều có sẵn những chai nước muối súc miệng, sau mỗi buổi ngậm chì là họ ngậm ngay nước muối. Nhiều người hành nghề ngậm chì lâu năm ở làng còn cho biết, mỗi lần ngậm chì thì không được nói chuyện, đùa giỡn vì đã có vài trường hợp vừa ngậm chì vừa nói chuyện nên miếng chì tuột vào cổ họng, gây nguy hiểm.
Công việc ngậm chì đan lưới là việc làm quanh năm suốt tháng của người dân nơi đây. Ngày lại ngày, sau khi đi phá về, nghỉ ngơi vài tiếng lấy sức, họ chạy xe lên huyện mua lưới, phao, chì về để đan, kết, ngậm. Lớp thế hệ sau nối tiếp thế hệ trước ngậm chì. đã có nhiều người mất sớm vì bệnh loét dạ dày liên quan đến việc ngậm chì thường xuyên, nhiều người mới 40 – 50 tuổi mà răng đã hỏng gần hết.
Ở “làng môi đen” này có sự phân công công việc khá rạch ròi, đàn ông thì đảm đương công việc nặng nhọc như đi biển, đi phá đánh bắt, phụ nữ thì giúp chồng, con đánh bắt và ở nhà ngậm chì, kết lưới, câu phao. Do đó, việc ngậm chì đa phần là do người phụ nữ đảm trách. Những năm gần đây, nhiều phụ nữ của làng “có duyên” lấy được chồng xa nên đã chuyển đổi nghề nghiệp. Họ đã thoát ly cái nghề ngậm chì, nhưng phần lớn chị em vẫn còn mang trong mình nhiều căn bệnh do đã có thời gian gắn bó với nghề này.
Theo GDTĐ
