Năm 2022 chắc chắn là năm vàng son nhất của nghệ thuật sân khấu Hải Phòng từ trước đến nay. Sau thắng lợi trên sân nhà của Đoàn Ca múa nhạc, đoạt huy chương vàng Liên hoan Ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc tháng 12/2021. Chỉ trong hai tháng cuối năm 2022, tháng 10 tháng 11/2022, cả 4 Đoàn sân khấu đều đoạt giải cao tại các Liên hoan nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc và quốc tế. Đoàn Chèo đoạt huy chương vàng Liên hoan Chèo chuyên nghiệp toàn quốc tại Hà Nam với vở Vang bóng một thời (tác giả Nguyễn Hiếu, Đạo diễn: NSND Trịnh Thúy Mùi). Đoàn Cải lương đoạt giải Xuất sắc với vở diễn Đất liền và Biển cả (tác giả: Nguyễn Đăng Chương, đạo diễn: NSND Hoàng Quỳnh Mai) tại Liên hoan Cải lương chuyên nghiệp toàn quốc tại Long An, Đoàn kịch nói đoạt huy chương vàng với vở diễn Đến bờ bên kia (tác giả: Nguyễn Huy Thiệp, đạo diễn: NSUT Bùi Như Lai), Đoàn Múa rối đoạt huy chương bạc với vở diễn Lời thề (tác giả: Nguyễn Hiếu, Lê Chức, đạo diễn: NSND Nguyễn Tiến Dũng) tại Liên hoan Quốc tế Sân khấu thử nghiệm. Cuối tháng 12, Đoàn Ca múa Hải Phòng tham dự Liên hoan Âm nhạc Asean 2022 tại Hội An cũng đem về nhiều giải xuất sắc, huy chương vàng, bạc cho các tập thể và cá nhân…
Sau thủ đô Hà Nội, Hải Phòng là địa phương có nhiều đoàn nghệ thuật công lập nhất cả nước (Hà Nội 6 đơn vị, Hải Phòng 5 đơn vị). Trong 5 đơn vị Nghệ thuật công lập Hải Phòng thì ngoài Đoàn nghệ thuật Múa rối thành lập năm 1992, đang ở tuổi 30, các Đoàn Kịch, Chèo, Cải Lương, Ca múa nhạc đều thành lập những năm 1959-1960, có lịch sử xây dựng và phát triển hơn 60 năm, đều từng là những đoàn nghệ thuật biểu diễn hàng đầu đất nước với nhiều nghệ sĩ nổi tiếng cả nước.
Tuy vậy, cũng như giới nghệ thuật biểu diễn cả nước, sau thời kỳ hoàng kim những năm 1960-1990, các đoàn nghệ thuật biểu diễn Hải Phòng lâm vào cuộc khủng hoảng kéo dài đầu thế kỷ 21, đặc biệt là khủng hoảng khán giả. Họ đều cố gắng phán đấu để khẳng định mình trước câu hỏi đầy thách thức:tồn tại hay không tồn tại.
Cuối năm 2017, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành nghị quyết số 19 về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập. Do hướng dẫn về việc giảm đầu mối, biên chế trong các đơn vị sự nghiệp công lập của nghị quyết, nhiều địa phương đã máy móc sáp nhật các đoàn nghệ thuật công lập riêng biệt vào một nhà hát tổng hợp hay đưa đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp vào các trung tâm văn hóa làm hệ thống các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp công lập lâm vào một cuộc khủng hoảng còn lớn cuộc khủng hoảng khán giả.
TS Trần Hoàng Mai
Các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp công lập của Hải Phòng may mắn không lâm vào cuộc khủng hoảng chung đó. Bí thư Thành ủy Lê Văn Thành nắm vững tinh thần cơ bản của nghị quyết: “Nhà nước chăm lo, bảo đảm cung cấp dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu, nâng cao khả năng tiếp cận và chất lượng dịch vụ sự nghiệp công cho mọi tầng lớp nhân dân trên cơ sở giữ vững, phát huy tốt hơn nữa vai trò chủ đạo, vị trí then chốt, bản chất tốt đẹp, ưu việt, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận của các đơn vị sự nghiệp công lập”. Ông cho rằng các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp công lập của Hải Phòng là tài sản quý của Đảng bộ và nhân dân thành phố, cần phải được tiếp tục đầu tư cho ngày càng vững mạnh, có chất lượng cao, đảm đảo phục vụ tốt nhất nhu cầu hưởng thụ văn hóa nghệ thuật của người dân thành phố. Trong việc Hải Phòng hướng đến xây dựng thành một trung tâm giáo dục và văn hóa lớn của đồng bằng và duyên hải Bắc Bộ, sự có mặt đầy đủ các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp càng vô cùng cần thiết, như một thứ phúc lợi văn hóa cho nhân dân. Theo Bí thư Thành ủy Lê Văn Thành, thành quả lớn của phát triển kinh tế phải tạo điều kiện cho người dân được hưởng những phúc lợi giáo dục, văn hóa thường chỉ được nói trong sách vở hoặc đã từng có từ rất lâu rồi bị quên mất đến nửa thế kỷ.
Tư tưởng chỉ đạo đúng đắn đó của Bí thư Thành ủy Lê Văn Thành được tập thể Thành ủy, UBND thành phố Hải Phòng hết sức ủng hộ, đồng lòng chỉ đạo thực hiện. Trong khi cả nước tăng học phí, thì Hải Phòng miễn học phí ở tất cả các cấp học phổ thông, học sinh đạt giải thưởng tại các kỳ thi địa phương, quốc gia, quốc tế được trọng thưởng rất xứng đáng. Trong khi các địa phương khác lo giải thể sáp nhập các đơn vị nghệ thuật công lập bất kể hiệu quả thì Hải Phòng tăng cường đầu tư nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động phục vụ nhân dân của cả 5 đơn vị nghệ thuật công lập giàu truyền thống của mình. Một sáng tạo độc đáo của Hải Phòng trong việc tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng nội dung và nghệ thuật, phục vụ được đông đảo người dân là việc tạo điều kiện cho ngành văn hóa và Đài Phát thanh Truyền hình Hải Phòng phối hợp mở ra chương trình sân khấu truyền hình từ tháng 11/2019. Cho đến nay, hơn 30 chương trình Sân khấu Truyền hình đã được thực hiện, trong đó 16 chương trình truyền hình trực tiếp, 14 chương trình ghi hình phát sóng. Mỗi năm mỗi đơn vị nghệ thuật được cấp hơn kinh phí thực hiện 2 chương trình Sân khấu truyền hình, bênh cạnh kinh phí dựng vở biểu diễn phục vụ. Các đoàn còn được cấp tiền tổ chức tổ chức biểu diễn miễn phí phục vụ nhân dân 10 buổi/tháng. Họ được tạo điều kiện tham gia tất cả các liên hoan nghệ thuật biểu diễn toàn quốc và quốc tế. Các đoàn nghệ thuật tham dự các liên hoan không chỉ theo kiểu đến diễn dự thi một buổi rồi về mà còn được cấp tiền ở lại địa điểm liên hoan được xem tất cả các đơn vị bạn để học tập.
Vở kịch Đến bờ bên kia, huy chương vàng Liên hoan quốc tế Sân khấu Thử nghiệm 2022
Để phục vụ cho việc có tiết mục hay cho sân khấu truyền hình, phối hợp chặt chẽ với Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN, UBND và Sở VHTT Thành phố thường xuyên tổ chức gặp mặt các tác giả, đạo diễn xuất sắc trong nước để đặt hàng sáng tác và đạo diễn. Theo TS Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng, riêng trong năm 2022, đã có 8 số sân khấu truyền hình phát trên Đài Phát thanh và Truyền hình Hải Phòng. Trong đó, nhiều số sân khấu truyền hình quy tụ không chỉ các diễn viên, nghệ sĩ của Hải Phòng mà còn có sự góp mặt của các ê kíp hàng đầu Việt Nam từ diễn viên đến đội ngũ dàn dựng, họa sĩ, nhạc sĩ trong nhiều vở diễn các vở diễn. Tiêu biểu như các vở kịch nói Hoa cúc xanh trên đầm lầy, Lời thề thứ 9 của tác giả Lưu Quang Vũ, Mùa hè ở biến của Xuân Trình. Nhưng phải nói, nội dung chủ yếu của sân khấu truyền hình là các vở diễn, chương trình về con người và văn hóa miền đất Hải Phòng.
Vở chèo Vang bóng một thời, huy chương vàng liên hoan chèo 2022
Người có vai trò quan trọng trong thành công của chương trình sân khấu truyền hình Hải Phòng cùng sự phát triển vững mạnh của sân khấu Hải Phòng là TS Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao Hải Phòng. Xuất thân là một diễn viên chèo, chị Mai nhanh chóng trở thành Trưởng Đoàn chèo, Phó giám đốc sở rồi được bổ nhiệm làm Giám đốc sở cách đây hai năm, lúc mới hơn 40 tuổi. Đầu năm 2022, chị cũng đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ về quản lý nghệ thuật chèo. Giàu thực tế trong ngành, chịu khó trau dồi kiến thức và trình độ lý luận,quản lý, được lãnh đạo thành phố tin tưởng, chị Mai rất khiêm tốn hòa đồng nhưng rất nhanh nhạy, có cái nhìn rộng mở, rất tự tin quyết đoán trong lãnh đạo chỉ đạo và các ý kiến của vị nữ giám đốc thường được cấp dưới tâm phục khẩu phục. Với cương vị Giám đốc sở kiêm Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật thành phố, việc Hoàng Mai đã góp phần chọn được vở hay, đạo diễn giỏi cho các đoàn nghệ thuật thành phố đạt được những thành công lớn tại các liên hoan nghệ thuật trong nước và quốc tế. Tiêu biểu là việc chị đồng ý cho Đoàn kịch dựng kịch bản Sang sông của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp tham gia Liên hoan thử nghiệm Quốc tế Hà Nội 2022. Trần Hoàng Mai ý thức rõ Hải Phòng là cái nôi lớn của sân khấu đất nước, Hải Phòng cũng là một cửa ngõ giao lưu quốc tế lớn của nước ta, Hải Phòng không chịu làm mới nghệ thuật của mình để hòa hợp với thế giới thì ai sẽ làm?
Được các lãnh đạo chủ chốt thành phố rất am hiểu và quan tâm đến văn hóa hiếm có như các bí thư Nguyễn Văn Thành, Lê Văn Thành, Trần Lưu Quang và tập thể lãnh đạo thành ủy, ủy ban, có lãnh đạo sở hiểu nghề, say nghề, có khả năng năng tập hợp gắn kết những người dưới quyền thành một khối thống nhất, biết hội tụ nhân tài cả nước về làm cùng mình, ngành văn hóa thể thao Hải Phòng, ít nhất là ở khối 5 đơn vị nghệ thuật công lập với các lãnh đạo đoàn trẻ tuổi, tài năng, tâm huyết với dàn diễn viên đam mê, giàu khát vọng, đang vươn lên mạnh mẽ, lao động sáng tạo phục vụ nhân dân hết mình, xứng đáng với sự quan tâm của lãnh đạo thành phố, đang đưa sân khấu trở lại thời hoàng kim…
Nguyễn Thế Khoa (VHVN)
