Chắc Nguyễn Huy Thiệp, nhà văn lớn nhất của văn học Việt Nam thời kỳ đầu đổi mới, ở cõi vĩnh hằng vui lắm vì cuối cùng một trong những vở kịch tâm đắc của anh đã có một hình thức sân khấu tương xứng và một đời sống sân khấu đầy lạc quan với bản diễn Đến bờ bên kia của Đoàn kịch nói Hải Phòng do Nghệ sĩ ưu tú Bùi Như Lai dàn dựng trên sân khấu Liên hoan Quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ V ngay tại chính thành phố Cảng, nơi bắt đầu thành công những cuộc đổi mới lớn của văn học và sân khấu Việt Nam trong gần một thế kỷ qua.
Cách đây 14 năm, năm 2008, kịch bản này đã được đạo diễn tài năng Anh Tú dàn dựng với sự cố vấn của đạo diễn Doãn Hoàng Giang cho một đội ngũ diễn viên tài năng do Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tập hợp để tham gia Liên hoan Sân khấu Thử nghiệm Toàn quốc lần thứ I do Hội tổ chức tại Hà Nội. Trong cuộc Hội thảo về cuộc Liên hoan gồm 6 vở diễn này, Đến bờ bên kia chiếm gần hết thời lượng 3 tiếng với nhiều ý kiến khen chê hoàn toàn trái ngược làm nên một cuộc tranh luận nảy lửa chưa từng có. Hình như sau cuộc tranh luận này, hầu như hơn chục kịch bản kịch nói và 2 kịch bản chèo của Nguyễn Huy Thiệp được coi là kịch bản chỉ để đọc chứ không phải để diễn và cái gia tài vô giá mà thiên tài văn học này dành cho sân khấu Việt Nam bị chính sân khấu lãng quên.
Phải cám ơn Bùi Như Lai đã nhớ tới khát vọng chưa thành của đàn anh Anh Tú tiếp tục đeo đuổi giấc mơ đưa kịch Nguyễn Huy Thiệp lên sân khấu và anh đã tìm được địa chỉ có thể biến giấc mơ đó thành hiện thực là Hải Phòng với một Đoàn kịch đang muốn trở lại thời hoàng kim, một giám đốc sở thấu hiểu sân khấu tận chân tơ kẽ tóc và một Hội đồng nghệ thuật sẵn sàng làm bà đỡ cho những thử nghiệm đầy thách thức cả về nội dung và hình thức
Và một Đến bờ bên kia đầy sức thuyết phục đã hiện diện. Quả là các nghệ sĩ kịch nói Hải Phòng đã rất đồng cảm với đạo diễn Bùi Như Lai trong tiếp nhận kịch bản nhân vật và họ tin rằng những gì họ đang làm dù rất mới mẻ, rất khó khăn, công phu nhưng xứng đáng. Từng động tác từng lời thoại của mỗi nhân vật đều sống động, thao thức, ám ảnh. Một chuyến đò hỗn độn vô minh chợt làm mọi thứ bừng sáng: thiện ác, thật giả, giàu nghèo, sống chết, duyên nghiệp…
Buổi chiều hôm qua ở Hải Phòng, tôi cảm nhận rõ niềm tin nhận được từ Đến bờ bên kia: không có vở kịch nào văn học hay mà không thể có đời sống sân khấu. Tchekhov, Becket, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Huy Tưởng, Hoàng Cầm và nay là Nguyễn Huy Thiệp đều là vậy.
Thành công của Đến bờ bên kia của kịch Hải Phòng cho ta thấy khả năng đưa kịch và chèo của Nguyễn Huy Thiệp lên sân khấu. Tôi tin rằng, ngay tại Hải Phòng, miền đất hứa của sân khấu VN hôm nay, với khả năng truyền tải của chương trình sân khấu truyền hình, rất có thể trong năm sau một trong hai vở chèo rất thú vị của Nguyễn Huy Thiệp: Vong bướm về thi sĩ Nguyễn Bính và Truyền thuyết tìm vua về Chúa Chổm sẽ có mặt trên sân khấu Đoàn Chèo Hải Phòng, Đoàn Chèo vừa đứng đầu Liên hoan Chèo toàn quốc 2022.
Và như vậy, một mỏ vàng kịch bản của sân khấu Việt Nam sẽ được đánh thức.
Nguyễn Thế Khoa/TCVHVN
