Mấy cô đào…

Lê Khanh

Những năm gần đây, nhiều khi Khanh khoác tay tôi lang thang các quán cà phê vỉa hè Hà Nội cũng chẳng mấy ai ngước mắt nhìn. Nếu tôi đi với một cô đào xi nê đang ăn khách, ca sĩ hạng làng nhàng, hay một cô người mẫu.. chắc sẽ nhiều ánh mắt tò mò xét nét, hoặc nhấm nháy chỉ trỏ. Nhịp đời ngày nay hơi khác. Thế giới nghệ thuật cũng đơn giản, bớt nghĩ suy và thuần mua vui giải trí tức thời.

Ảnh: Nguyễn Khánh

Thậm chí nhiều ngôi sao nghệ thuật đang cắm đầu cắm cổ chạy theo quy trình ngược với thế giới, chỉ mơ hốt thật nhiều tiền và được nâng giá cát xê nhờ xuất hiện tràn lan trên tivi, quảng cáo, game show.. mà giới chuyên môn gọi là những chương trình dành riêng cho các bà nấu bếp.  Diễn viên nhiều phim truyền hình rẻ tiền bát nháo, dù có diễn dở như hạch vẫn là những đại bàng trong mắt người xem, còn diễn viên phim nghệ thuật, sân khấu nghệ thuật tử tế lại lon ton như những chú gà con..

Giới nghệ sĩ biểu diễn của “ Những nhà hát không còn giấc mơ ” dường như cũng đang lao vào vòng xoáy nghiệt ngã mưu sinh như một mặc định thế thời – thời phải thế. Bởi người làm nghệ thuật tử tế đôi khi như một lũ dở hơi, tồn tại phi lý trong cái thời buổi đầy những giá trị giả và lắm nhiễu nhương. Thế rồi, người ta dần quen với ý nghĩ áo không mặc qua đầu và nghệ thuật cũng ơ hờ chiều lòng thiên hạ.

Lê Khanh quá nhiều mộng mơ, chỉ chăm chăm vào các vai diễn sân khấu. Cô giống như thần tượng một thời là cố đạo diễn Nguyễn Đình Nghi, thường cảm thấy lạc lõng, lúng túng, ngu ngơ với các câu chuyện ngoài đề tài nghệ thuật.. Khanh hay nói với tôi “Anh ạ, Hà Nội ngày nay gần như chỉ còn hơn nửa vòng hồ Hoàn kiếm. Sáng sáng em thường tìm cách đi qua đây, lặng lẽ một mình dưới những hàng cây cao để tận hưởng một thời lãng mạn..”. Chính vì thế, mấy lần tôi ra Hà nội Khanh hay mời đến café Lục Thủy, dù bộ mặt đám phục vụ lúc nào cũng vô hồn ngái ngủ, nhưng được ngồi ngắm bờ hồ, nhất là những buổi sáng mùa thu có lá vàng rơi..

Cái cô Lê Khanh được phong tặng NSND từ khi còn rất trẻ ấy ít bôi mặt đi đóng phim mì ăn liền, hay quảng cáo thuốc trừ sâu, thực phẩm chức năng, bột giặt… để kiếm thêm thu nhập. Khanh bảo “ Tại em ngu thôi. Lão Trung béo ( NSƯT Chí Trung ) ở nhà hát cứ gọi em là cô Khanh Down… Mà em ngu thật, đến giờ vẫn lẩn tránh đám đông..”

Khanh là thế, vẫn thoáng chút phiêu lãng mơ màng còn sót lại của mấy cô gái đẹp một thời Hà Nội xưa như Thu Hà ( Nhà hát Kịch Hà Nội ), Hương Bông ( Nhà hát Kịch Việt Nam ), hay Ngọc Huyền ( Nhà hát Tuổi trẻ ).. Đó là những cô đào cả đời dâng hiến cho nghệ thuật, đi gần hết con đường nghệ thuật, nhưng vẫn giữ được mình tránh xa những xì căng đan phù phiếm đằng sau nghệ thuật.

Tôi quý Lê Khanh bởi cô luôn xem sân khấu chỉ là niềm đam mê và một cuộc chơi, không tham vọng bằng mọi giá đạp trên đầu người khác.

Khanh là một diễn viên có cảm nhận nghệ thuật hết sức tinh tế, sâu sắc và cô chỉ nói ra ý nghĩ thầm kín của mình khi thật lòng tin ai đó. Thỉnh thoảng tôi hay gửi kịch bản chỉ để chia sẻ với Khanh. Và dù luôn khinh bạc như một lão già “ Độc cô cầu bại ” có vở tôi tâm đắc, âm thầm sửa kịch bản theo cảm nhận về các nhân vật nữ của cô, dù không phải cho nhà hát của cô..

Tôi từng bảo Khanh: “ Em sống nhạt, quá kín kẽ với đời và cứ sợ sai lầm như thế, chán lắm ”. Khanh chỉ cười.

Và tôi biết ở nơi cô vẫn là một nghệ sĩ mộng mơ, lãng đãng, hơi khép kín với đời và nghề. Tôi cảm giác, cuộc đời với những thăng trầm riêng tư khó nói, nhất là sau khi Lê Vân ra cuốn tự truyện “ Lê Vân – Yêu và sống ” đã ép cô phải sống khuôn mẫu và cắt gọt nơi cô nhiều góc cạnh..

Với cách biểu đạt nhẹ nhàng tinh tế đến từng chi tiết, tri thức và vóc dáng sang trọng, đài các.. Khanh như được đặt hàng cho những vai diễn lớn. Nhưng dường như cái nền sân khấu này đã hoài phí với tài năng Lê Khanh, mà không biết bắt nguồn từ đâu..

Oanh “ Cong ” vẫn còn mơ

Ảnh: NVCC

Oanh cong xuất hiện thường xuyên trên truyền hình, mà nghe nói nổi bật là vai cô Lú, cô Ló gì đó ( Xin lỗi em.. ) trong bộ phim Ma làng. Thú thật, lỗi tại tôi ít xem phim truyền hình. Chính Oanh cũng một lần bảo tôi : “ Có phim cũng được anh ạ, nhưng phim ấy phim nọ anh đừng xem, ngượng lắm. Em xuất hiện cho vui thôi ”.Oanh là một cô gái thông minh, ngang ngạnh, đốp chát nhưng lại cực kỳ dễ mến. Trong giới gọi cô là Oanh cong. Tôi thân với cả hai em diễn viên xinh đẹp bị đời bẻ cong, là Nga cong và Oanh cong.. Chẳng biết cái chữ cong có phải ngầm ám chỉ sự điêu ngoa cong cớn, theo tiếng người miền Bắc, hay chỉ là dân trong giới hay đùa dai ác mồm ác miệng..

Cô nói rất thật. Không buồn. Bởi đó là sự thật về chất lượng nhiều phim truyền hình Việt Nam nhếch nhác, phim dành riêng cho những bà nấu bếp.. ứ hự trên các kênh sóng, mà lắm người trong cuộc không dám nói ra hoặc quen tặc lưỡi đổ thừa cho hoàn cảnh, hay tại nhà sản xuất. Một giám đốc hãng phim truyện đài THVN đã phá lệ quản lý tài chính, đặt tiền trước cho tôi viết mấy chục tập phim truyền hình. Hợp đồng vài trăm triệu cách đây nhiều năm có thể nuôi vợ con trong lúc nghèo, tôi liền vung tay thuê luôn cô thư ký riêng đánh máy. Nhưng viết đâu được hơn 5 tập, tôi phải lật đật bay từ trong Nam ra xin lỗi, trả lại tiền tạm ứng. Vì tự biết ngòi bút chạy theo công nghệ 3 ngày 2 tập phim của mình đã bắt đầu hơi nhảm..

Kim Oanh có vẻ tự hào khi cứ nhắc đi nhắc lại thời cô tự bỏ tiền túi, cùng đạo diễn Anh Tú làm vở “ Mùa hạ cay đắng ” của Nguyễn Quang Lập tham dự Hội diễn Sân khấu toàn quốc. Sau tôi nghe nói Anh Tú cũng không lấy tiền cô em gái, mà cậu ta nâng đỡ hết mình..

Dường như sân khấu Việt Nam đôi khi cũng cảnh chợ chiều èo uột, khán giả thờ ơ, vé bán không được, nhưng vẫn là mái nhà xưa yêu dấu của nhiều diễn viên chạy show kiếm sống ? Sân khấu dù hiếm những vở diễn hay, thậm chí còn rất thô sơ như cảnh con trâu đi trước cái cày theo sau.. Nhưng đâu đó vẫn hiện hữu một cái gì nghiêm cẩn, tâm huyết, chặt chẽ và tử tế, chứ không quá xô bồ xô bộn.

Tôi cứ nghĩ, nếu Kim Oanh thật sự cảm thấy hạnh phúc ở bến bờ nào đó chắc cô không tự móc tiền túi để được chơi sân khấu ?

Oanh một lần bảo tôi: “ Anh cố nặn cho em một vai gì đó thật hay, em sẽ chạy xin tiền tài trợ…”. Hơi chua xót. Bởi ít ai biết rằng nhiều diễn viên nổi tiếng bây giờ chỉ thèm được diễn, được có một vai diễn cho họ thỏa chí thăng hoa nghệ thuật, với tài năng biểu diễn của mình. Kim Oanh mơ một ngày nào đó cô được thủ vai Ngọc Hân công chúa, hay thái hậu Dương Vân Nga. Đó là những người đàn bà yêu cháy bỏng ( Mà cả chiều dài lịch sử lấp liếm tính dục và tình yêu của họ ) đã dám sống hết mình trong lịch sử. Tôi có cảm giác Kim Oanh luôn bức bối muốn phá vỡ một cái gì đó, muốn làm ve sầu thoát xác khỏi những vụn vặt, tầm thường của đời sống nghệ thuật. Đó là khát vọng nhiều khi nhỏ nhoi, nhưng rất đáng trân trọng của đời nghệ sĩ. Oanh hay đùa : “ Em đoảng lắm, chẳng bao giờ biết trong túi có bao nhiêu tiền, chỉ thích lang thang…”.

Tự nhiên tôi nhớ cuốn “ Buồn ơi, chào mi ” của Françoise Sagan. Hóa ra nỗi buồn nghệ sĩ nhiều khi không vớ vẩn như người ta tưởng và cuộc đời này còn biết bao người như Oanh, chỉ canh cánh một niềm mơ được múa may trong vùng ánh sáng, thèm được hóa thân trong từng vai diễn, với tố chất tài năng và khao khát của mình.

Nếu thân phận con người vô vi như “ Vó ngựa hồng qua khe cửa ” thì thanh sắc một đời  nghệ sĩ qua đi rất nhanh. Trong vở nhạc kịch nổi tiếng thế giới “ Bóng ma trong nhà hát ” ngay cả linh hồn những diễn viên đã chết vẫn hàng đêm âm thầm trở về bên cánh gà, khát thèm lại một lần nữa được hóa thân, khóc cười trên sân khấu.. Tôi biết rất nhiều diễn viên, vì nhiều lý do, ít có dịp được bước ra sàn diễn. Tôi đọc thấy trong lòng họ cả khát vọng, nỗi buồn và niềm đam mê cháy bỏng chỉ mong một ngày được bay lên cùng các vai diễn của mình, để rồi sung sướng được hét to lên : Đời ơi, ta có mặt..

Mỹ Uyên – người trong bóng tối

Ảnh: Phạm Hoài Nam

Tôi hay nói với các bậc liền anh liền chị trong nghề, Mỹ Uyên là đứa nghệ sĩ trong giới nghệ sĩ. Có đêm cô buồn chuyện gì đó, cô điện thoại rủ tôi ra quán vỉa hè cưa đôi chai rượu tây, tám chuyện huyên thuyên như lên đồng.

Nói người trong bóng tối không phải là tên tuổi của cô chìm trong bóng tối, chỉ riêng ở sân khấu 5B (Võ Văn Tần, Q.3), cô đã tạo được dấu ấn nghệ thuật biểu diễn trong các vở 360 gram, Gương mặt kẻ khác, Phía sau tội ác….; nhưng suốt mấy năm nay cô phải lặng lẽ gồng mình trong hậu trường lo cho Nhà hát kịch Sân khấu nhỏ đang ngày càng sa sút. Nào thì tất bật chạy đôn chạy đáo lo dàn dựng vở diễn, xin tiền tài trợ dựng vở ở một sân khấu xã hội hóa, kể cả tiền hằng năm tổ chức cúng tổ ngành sân khấu. Có lúc tôi chứng kiến cô còn phải van nài mấy diễn viên đang đắt show làm ơn về diễn để đừng buông màn, trả vé…

Gần đây Mỹ Uyên hay căng thẳng, stress nặng, nổi nóng bất tử, có khi còn chửi thề, đòi bỏ nhà hát. Tôi đùa Mỹ Uyên: “Đúng là phí của giời. Bao nhiêu đại gia tài tử xếp hàng theo em, còn em cứ tự đày ải thời xuân sắc của mình…”.

Cô buồn buồn: “Tội anh em lắm anh ơi, nhất là mấy đứa nhỏ mới ra trường không có đất dụng võ, chỉ mong chờ có được một vai diễn…”.  Có nhiều vở cô căng như dây đàn trên sân khấu, xông xông xáo xáo, mắt láo liên như muốn choàng luôn vai cho mấy em sinh viên còn non nớt trong nghề biểu diễn. Tôi chạnh lòng tội nghiệp cho cô, dù cô ít biết thương mình.

Mỹ Uyên là dân gốc Tây Ninh, gái mồ côi lên Sài Gòn tự lập thân, quăng quật với đời. Có lẽ vì thế cô xả thân lo cho bọn trẻ ở Sân khấu 5B không hề vụ lợi. Tôi cũng nhiều lần bắt gặp cách cư xử đẹp của Mỹ Uyên với các bậc tiền bối từ lâu đã rời xa ánh đèn sân khấu.

Những lúc như vậy cô cười rất tươi và nhập vai một cô bé mồ côi mong ước làm được chút gì cho chính cha mẹ mình… Đó là một nét đẹp không dễ kiếm trong nhịp sống quay cuồng, thực dụng.

Ở Mỹ Uyên vừa có sự ngang tàng, lọc lõi từng trải, lại vừa nhân văn tình nghĩa như kiểu… anh Hai Sài Gòn xưa chính hiệu. Cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, Mỹ Uyên là cô đào đẹp trong giới nghệ sĩ.